szura przez Wiganda w Lipsku, weszło do wydania dzieł Wagnera, zebranych jego własnem staraniem, w r. 1871. Znajduje się ono na czele tomu III-go dzieł zbiorowych.
Po „Sztuce i Rewolucyi“ nastąpiły w okresie 1849-1851 dwa dzieła znacznie obszerniejsze: „Dzieło sztuki w przyszłości“ i „Opera i dramat“ a w końcu nader ważny memoryał, wystosowany przez Wagnera do „swych przyjaciół“, w którym streszcza on całą swą ewolucyę wewnętrzną. Ale potrzeba tworzenia, tak długo tłumiona, przejawiła się wówczas z taką siłą, że Wagner musiał porzucić wszelkie rozprawy teoretyczne i spłodzić dzieło, którego ruchy i drgania już czuł w swem tonie.
 |
|
Jeżeli zdołałem wyrazić się dość jasno, to uważny czytelnik musiał zrozumieć, iż poglądy i teorye Wagnera cechuje to przedewszystkiem, że są one kością z kości i krwią z krwi ich autora, że są wyrazem własnego jego życia. Szły one krok w krok za ewolucyą jego istoty, były rezultatem jego doświadczenia osobistego i razem z nim ulegały zmianom. Nie widać w nich nigdy zastoju,
