Strona:PL Wagner - Sztuka i rewolucya.pdf/75

lepszy żywot tam; niewolnikami, których w czasach dzisiejszych pouczają bankierzy i fabrykanci, że celu bytu należy szukać w pracy rąk na chleb codzienny. Wolnym od tej niewoli czuł się ongi tylko cesarz Konstanty, rozrządzający, jak zmysłowy despota pogański, doczesnem życiem swych wierzących poddanych, życiem, które im jako bezużyteczne przedstawiano; wolnym czuje się w czasach obecnych, przynajmniej od niewoli jawnej, tylko ten, kto ma pieniądze, gdyż wedle swego upodobania może używać życia i na coś innego, prócz zarobkowania na chleb powszedni. Jeżeli zatem dążenie do wyzwolenia z niewoli powszechnej przybrało w świecie rzymskim i średniowiecznym postać pożądania władzy absolutnej, to obecnie występuje ono jak pragnienie pieniędzy. Nie dziwmy się przeto, gdy i sztuka idzie za pieniądzem, gdyż wszystko dąży ku wolności, ku swemu bóstwu: naszem zaś bożyszczem jest pieniądz, naszą religią — zarobek.
 Lecz sztuka sama w sobie pozostaje zawsze wierną swej istocie. Musimy tylko zaznaczyć, iż niemasz jej we współczesnem życiu publicznem, żyje ona wszakże i w świadomości osobnika żyła zawsze, jako jedna niepodzielna sztuka piękna. Różnica polega tylko na tem, że u Greków sztuka