trudów, zdobywaniu środków utrzymania rozum zastąpił instynkt zwierzęcy? I zaprawdę niczego więcej dla społeczeństwa ludzkiego od tej inteligencyi nie żądamy, aby już na tej tylko podstawie zbudować najwspanialszy i najbogatszy gmach rzeczywistej sztuki pięknej przyszłości!
Ów ideał, który się tak często wychwala lub neguje, jest właściwie mówiąc pustym dźwiękiem tylko. Jeżeli to, co w wyobraźni naszej chcemy osiągnąć, liczy się z naturą ludzką wraz ze wszystkimi jej rzeczywistymi popędami, talentami i skłonnościami, jako siłą samorzutną, w takim razie ideał jest właśnie tylko rzeczywistym celem, niezawodnym objektem naszej woli. Jeżeli zaś pod tak zwanym ideałem rozumie się zamiar, przechodzący siły i skłonności natury ludzkiej, to podobny ideał jest objawem szału chorego umysłu, nie zaś zdrowego rozsądku ludzkiego. Nasza sztuka znajdowała się dotychczas w podobnej szalonej sytuacyi. Chrześciański bowiem ideał sztuki mógł się objawiać tylko jako idée fixe, jako wytwór chorobliwego paroksyzmu, gdyż szukał celu swego i racyi bytu poza naturą ludzką i dlatego musiała ona wystąpić z protestem i ideał ów zniweczyć. Ludzka sztuka przyszłości, tkwiąc głęboko w wiekuiście świeżej i bujnie kwitnącej naturze, sięgnie
Strona:PL Wagner - Sztuka i rewolucya.pdf/93
Ta strona została przepisana.
