doświadczenie. Naprzykład, jeśli chcemy sobie urządzić zawody chórów, to nagrody wyznacza najwyższa władza, ale zbieranie chórów powierza się przodownikom chóru, innych znowu zadaniem jest uczenie lub wywieranie przymusu ną takich, którzy dopuszczą się jakiegoś uchybienia.[1]
Otóż już na tym przykładzie widać: czynność z zakresu łaski wykonał władca, a coś wręcz przeciwnego załatwili inni. Cóż więc stoi na przeszkodzie temu, by także i w innych sprawach, w sprawach państwowych, w ten sposób postępować? Mianowicie wszystkie miasta[2] dzielą się na fyle, inne na mory, inne znowu na lochy,[3] a każda taka część ma swego przełożonego. Jeśliby więc im, tak samo jak chórom, wyznaczyć nagrody za dobre uzbrojenie, karność, umiejętność jazdy konnej, silę na wojnie a sprawiedliwość w stosunkach prawnych między sobą, lo prawdopodobnie na wyścigi przestrzeganoby tego i ćwiczonoby się w tem z wielkiem natężeniem. I na Zeusa, pragnąc czci, prędzejby ruszali tam, dokądby wołała potrzeba, i pieniądze prędzejby wpłacali, kiedyby chwila tego wymagała. Także rolnictwo — najpożyteczniejsze zajęcie, a przecież zwykle bez żadnego współzawodnictwa uprawiane — porobiłoby wielkie postępy, jeśliby ktoś
- ↑ Chóry wystawia się na uroczystości państwowe. W Atenach od czasów Klejstenesa (508 r.) prawem określono obowiązki wystawiania chórów na wszystkie uroczystości państwowe. Do takich uroczystości należą i przedstawienia dramatyczne, gdyż chór jest istotną częścią tragedji i komedji. Chóry te współzawodniczą ze sobą, bo Grecy, zgromadziwszy się na jakiejś zabawie, nałogowo urządzają zawody (agony), nietylko wyścigi konne, ale i zawody muzyczne. Obowiązek wystawienia chóru (choregja) jest ciężarem państwowym (lejturgja), i to dotkliwym. Obywatel obarczony tą powinnością, zwany choregiem (przewodnikiem chóru), ma zebrać drużynę choreutów w myśl przepisów (wykluczeni metojkowie, t. j. mieszkańcy Aten nie obywatele, lecz wolni), postarać się o lokal dla ćwiczeń chóru (choregejon), łożyć na jego utrzymanie, starać się o kostjumy, opłacać nauczyciela (chorodidaskalos), muzyka i kogoś, coby utrzymywał rygor i ład w tej całej gromadzie.
- ↑ Miasto po grecku oznacza równocześnie i państwo.
- ↑ Ateny dzieliły się na 10 fyl lokalnych. Przed Klejstenesem składały się Ateny z 4 fyl, ale rodowych (fyla — pokolenie), tak jak wszystkie miasta jońskie; morą nazywa się u Spartan hufiec wojska (wszystkich mężczyzn zdolnych do broni podzielił Likurg na 4 mory); lochos oznacza legowisko, obóz, zasadzkę, oddział wojska, ale tu użyty na określenie jakiegoś związku obywateli.
