już był w szerokim świecie filozof Platon, mówcy Lizjasz i Isokrates.
Pisma Xenofonta powstały w przeciągu krótkiego czasu; nie widać w nich żadnego rozwoju indywidualności autora, poglądów lub stylu, ale zato wiele podobieństw w myślach, a nawet dłuższych, dosłownych powtarzań się. Zachowały się wszystkie pisma Xenofonta, — dostały się między nie także nieautentyczne, przez pomyłkę (Ustrój ateński) lub świadome fałszerstwa (Listy). — Dzisiejszy stan nauki nie pozwala na ścisłe określenie dat ich powstania; nawet co do tego, czy pisał w Skilluncie jeszcze, czy dopiero w Koryncie, różnią się w swych zdaniach uczeni. Tyle tylko można z pewnością powiedzieć, że ostatniem dziełem Xenofonta jest małe pismo O dochodach, z r. 355, i to jest ostatnia data z jego życia. Do ostatnich lat należą też Dzieje Grecji (Hellenika), Cyropedja i Agezylaos, prawdopodobnie zaś do dzieł najwcześniejszych należy Anabaza, która przedstawia wyprawę Cyrusa i odwrót zaciężnych Greków, a odznacza się nadzwyczajną świeżością i żywością opowiadania. Ale i to najwcześniejsze dzieło przypada na czas po bitwie pod Leuktrami (r. 371), gdyż Xenofont wyraźnie (VI 6, 9) tłumaczy czytelnikowi znaczenie Lacedemończyków słowami, że w czasie wyprawy Cyrusa hegemonję w Grecji posiadali Spartanie. A więc w chwili, kiedy autor to pisze, hegemonję tę Spartanie stracili. Z pism odnoszących się do Sokratesa naturalnem jest przyjąć Wspomnienia o Sokratesie za wcześniejsze, niż Ekonomik, a ponieważ Ekonomik czyni aluzje do Anabazy, mielibyśmy porządek taki: Anabaza, Wspomnienia o Sokratesie, Ekonomik itd.
«Anabaza».[1] Anabaza nie jest pisana w formie pamiętnika, lecz mówi o Xenofoncie w trzeciej osobie. Nie była ona jedynem przedstawieniem wyprawy Cyrusowej i przygód greckich żołnierzy, starających się wrócić do ojczyzny. Napisał taką anabazę Sofajnetos ze Stymfalos,
- ↑ Por. wydanie Bibl. Narodowej, Serja II, Nr. 31.
