z Hellenik Jan Karol Chodkiewicz. Wyraża się on raz w liście słowami: «lepiej w kąt powrócić, niż podniósłszy żagle, za jednym przeciwnym wiatrem się cofać».[1] Obraz wzięty z żeglugi zawdzięczać może hetman lekturze mowy Krytjasza z Hellenik.[2] Istniały wypisy z Xenofonta,[3] i właśnie z Hellenik mowy Krytjasza i Teramenesa były przedrukowane. Poważnem źródłem jest Xenofont dla księdza Franciszka Paprockiego, autora książki p. t. Wojny znaczniejsze..., w Wilnie 1763. Paprocki daje Cyropedji pierwszeństwo przed Herodotem nawet, bo Xenofont dlań to «pilniejszy i niepłochy Dziejopis». Przy opisie bitwy nad Ajgospotamoi posługuje się Paprocki (lub jego źródło) obok Xenofonta także Plutarcha życiorysem Lizandra (i pewnie historją Diodora z Sycylji). Zresztą znaleźć ślady wpływu wymienionych dzieł Xenofonta jest bardzo trudno. Tak np. trzebaby dopiero wykazywać znajomość Anabazy u Żółkiewskiego, bo ani z listów ani z opisu wojny moskiewskiej nie widać, żeby znał Wyprawę Cyrusa (co przypuszcza Wacław Sobieski w opracowaniu Pamiętników o wojnie moskiewskiej).[4]
Jeżeli Rej w Żywocie pisze: «Bo nie piszą Cycero, Seneka, Plato, Eurypides, Sokrates, Solon, Xenofon, Diogenes, albo oni inszy a sławni wielkich cnót i rozumów ludzie», to możemy być pewni, że Xenofonta zna tylko ze słyszenia, nie czytał go nawet w przekładzie, wyjąwszy może Cyropedję lub wyjątki z niej, bo wspomina o Pantei.[5] Natomiast u innych powinniśmy oczekiwać znajomości przynajmniej Cyropedji, tak chwalonej przez Cycerona i znanej pierwszym humanistom, którzy przybyli z Włoch do Polski. Zna ją, zdaje się, Kallimach, przybyły do Polski w 1470 r., a więc przed drukiem przekładu Filelfa; cytuje ją, czasem fałszywie rozumiejąc, autor (ja-
- ↑ Korespondencja J. K, Chodkiewicza, opracował Chomętowski, Warszawa 1875, (str. 173).
- ↑ II 3.
- ↑ Xenophontis quae exstani opera... a Joanne Sambuco... Basileae 1552. Książkę tę posiada Bibljoteka Raczyńskich.
- ↑ Bibl. Narod., S. I, nr. 12, str. 17.
- ↑ Sinko, Źródła w «Żywocie człowieka poczciwego» (Rozprawy filolog. Akad. Um. 1906, t. XXVIII), str. 32.
