Strona:PL Xenophon - Sympozjon oraz wybór z pism.djvu/7

towarzystwa i czynnego życia, miał niejedno do powiedzenia i umiał to powiedzieć, — a tymczasem z tymi, z którymi obcował, trudno było mówić o tem, a z takimi arystokratami, jak Platon i jego krewni, towarzysko nie stał na równi. Z Platonem poznał się w gronie uczniów Sokratesa, ale czuł niechęć do młodego arystokraty, który w najniesprawiedliwszy sposób — tak się Xenofontowi zdawało — ignorował jego dobrą wolę i zdolności.
 Sokrates umiał zainteresować i przywiązać do siebie pięknego i młodego Xenofonta. Sokrates zajmował się filozofją ludzką, nie przyrodą, a i dla Xenofonta człowiek był przedmiotem żywego zainteresowania. Jednak całej głębi filozofa Xenofont nie zrozumiał: widział, że ten człowiek zastanawia się nad zagadnieniami z zakresu etyki, że zachęca słowem i przykładem do pielęgnowania cnoty, ale nie widział w nim tego, który rzuca podwaliny pod naukę — w naszem tego słowa znaczeniu, — tworzy metodę naukową i stanowić będzie raz na zawsze epokę w rozwoju myśli ludzkiej. Coprawda, nikt z wielbicieli mistrza tego nie zrozumiał; jedynie Platon poszedł drogą nauki; dzięki pielęgnowaniu tych zarodków, które mu w duszę zasiał Sokrates, stał się rodzicem naukowego myślenia, a pośrednio tych wspaniałych wyników nauki, jakie dziś posiadamy.
 Między sofistami, nieuznawającymi objektywnej prawdy, a Sokratesem widzi Xenofont różnicę natury rzeczowej i moralnej, — a tymczasem była jeszcze jedna wielka różnica: w metodzie. Weźmy przykład: Jeśliby w towarzystwie rozmowa zeszła na temat, czy krokodyl jest szkodliwy, czy pożyteczny, to Protagoras z Abdery powiedziałby, że oba zdania są prawdziwe: krokodyl jest szkodliwy, bo porywa ludzi i bydło, — krokodyl jest pożyteczny, bo, pożerając padlinę, oddaje ważne usługi sanitarne. — Za pozwoleniem! — rzekłby Sokrates, — musimy ustalić, nad czem właściwie debatujemy. Co to jest krokodyl? Wiemy wszyscy. Dobrze. Co to znaczy: pożyteczny? Jeśli wszyscy określimy to pojęcie jednako, np.