Strona:PL Xenophon - Sympozjon oraz wybór z pism.djvu/8

pożyteczne jest to, co służy dla dobra człowieka bez czynienia komukolwiek dotkliwej szkody, — to wszyscy muszą przyjąć prawdziwość jednego tylko z tamtych zdań, a nie obu. Prawda objektywna jest dla człowieka możliwa do poznania, tylko trzeba wiedzieć, jak się zabrać do tego. Każde pojęcie należy ściśle określić, posługując się nagromadzonemi przykładami, a nie wychodzić od żadnego jako już znanego, bo tak przemyca się różne błędy i nieścisłości. — Metoda wskazana nietylko dla etyki naukowej, ale i dla matematyki, której wielbicielem był Platon. Na tę stronę działalności Sokratesa i na najdalsze jej konsekwencje nikt, prócz Platona, nie zwrócił uwagi, ale powszechny poklask znalazło zdanie, że «nikt nie błądzi dobrowolnie, ale z niewiedzy». Zdanie to jest mylne, gdyż nie docenia znaczenia życia uczuciowego w duszy ludzkiej, ale Grekom wydawało się słuszne. Sokrates powiedział to, co każdy Grek czuł. Wszak już poeta Homer mówił o zbrodniarce Klytajmnestrze, iż «zna się na smutnych rzeczach», a ludożerca Cyklop «zna się na niesprawiedliwości», tak jakby zbrodnia była wynikiem wiedzy o złem, a nie złej woli.
 Zresztą znajomość Xenofonta z Sokratesem nie mogła trwać długo, ani nie mogła wywrzeć na duszy jego tak głębokich skutków, żeby nadać jej piętno na całe życie. Ostatnie lata wojny peloponeskiej wywoływały zbyt wiele napięcia sił i nerwów u Ateńczyków, by kogoś, dla którego praktyka i człowiek zawsze znaczyły więcej niż teorja i przyroda, stać było jeszcze na żywy i głęboki interes dla rozważań filozoficznych, choćby nie tykały zagadnień przyrodniczych. Przecież na r. 406 przypada szalony wysiłek Aten, uwieńczony zwycięstwem u wysp Arginuz, na r. 405 klęska nad Ajgospotamoj, na r. 404 oblężenie Aten. Podniecenie umysłów sprawiały: restytucja demokracji po zamachu oligarchicznym z r. 411, odwołanie Alkibjadesa i jego powrót w r. 408, złożenie z urzędu wodzów-zwycięzców z bitwy u wysp Arginuz, proces wo-