Strona:PL Xenophon - Sympozjon oraz wybór z pism.djvu/9

dzów, wybory nowych strategów, podnoszenie głowy przez oligarchję, — aż wreszcie po upadku Aten stanęło na czele rządu trzydziestu tyranów i Sokratesowi zakazano przestawać z młodzieżą. O ileby Xenofont jeszcze służył wojskowo w ostatnich latach wojny, to tem mniej miałby czasu i sposobności na przestawanie z filozofem. Niezmącona niczem sposobność mogła być dopiero po restytucji demokracji i amnestji udzielonej stronnikom rządów trzydziestu, ale Xenofont wnet po upadku Krytjasza i towarzyszy, bo już w r. 402, wyjechał z Aten na zawsze i nie był nawet świadkiem ostatnich chwil życia swego mistrza, skazanego na śmierć niesprawiedliwym wyrokiem sądu ateńskiego (wiosną r. 399).
 Xenofont żołnierzem-tułaczem. Za rządów trzydziestu tyranów nie znajdował się Xenofont w opozycji; przeciwnie, jest prawie pewnem, że służył za ich panowania w jeździe. Niebardzo to była zaszczytna służba dla człowieka, którego zdolności wojskowe, wymowa i ambicja uprawniały do najpiękniejszych nadziei na przyszłość. Prawda, że jego ideał polityczny nie pokrywał się z panującemi w Atenach przekonaniami, ale to tem bardziej mogło skłaniać młodego człowieka do służenia ojczyźnie cenną radą i dzielnym czynem. Jednakowoż upadek trzydziestu tyranów nie otworzył mu pola działania; karjery wojskowej nie mógł się spodziewać, bo Ateny, wyczerpane długą wojną, musiały leczyć swoje rany. Nie miał więc sposobności zyskania sławy i zaufania w swe zdolności wojskowe, ani nadziei, że kiedyś, wzrósłszy w lata i doświadczenie, zostanie strategiem. Ani na zgromadzeniu ludowem — choć to mniej sympatyczna droga — nie mógł występować i w ten sposób dać się poznać ludowi jako dzielny patrjota i tęga głowa. Nie zapomniano mu służby u trzydziestu tyranów; przed prześladowaniem broniło go prawo amnestji, ale wszelka karjera była dlań zamknięta raz na zawsze. Nie powierzonoby mu urzędu wybieralnego, bo demokraci nie mieli do niego zaufania; stanowiska urzędników losowanych nie dostałby także,