Filozofia cóż to jest? Myśl tożsamości myśli i bytu! Sztuka jest już całością, i filozofia jest całością: jednak obie jeszcze pewnym abstrakcyjnym kierunkiem, formą raczej obciążone, bo w definicyi pierwszej masz byt dwa razy, w definicyi drugiej, myśl tyleż powtórzoną; obie garną się ku wyższej Syntezie, ku Tożsamości, z zlewka ich samych wypadającej. Jakaż to jest? Jak się zowie ostateczne pogodzenie sprzeczności, ostateczne pojednanie myśli z bytem: oto czyn, oto wola! Czucie, myśl, wola, oto trzy władze ducha, z których trzecie, dwie pierwsze zamyka, zawiera pod kształtem jedności. Oto cecha trzeciej epoki, epoka woli być musi, woli absolutnej.
W Heglu wszystko się kończy na Denken des Denkens. Z tej wysokości gazów nie umie on już zstąpić nazad i realność granitową na nogi postawić. U niego tak cingnie się wrzechrzecz. Λογоσnatura , doszedłszy do ducha, znów tak: sztukafilozofia .
Cieszkowski tak uważa: sztukareligia , czyli czucie, myśl, wola. W epoce woli wszystkie premissy dwóch pierwszych zlane, pogodzone, dopełnione zostaną; tylko że zawsze akcent tu na woli postawionym będzie. Wola w uczuciu będzie to miłość absolutna; wola w myśli, czyli myśl stająca się czynem, działalnością, potęgą, będzie to mądrość absolutna; wola w woli, czyn wiecznie stający się, czyn czynu, będzie to wszechpotęga życia; a zatem te same predykaty ludzkości i ducha absolutnego: Miłość, Mądrość, Potęga!
Jeszcze inaczej on to wyraża: Starożytność była Tezą, chrześciańska epoka Antytezą, przyszłość
Strona:PL Z Krasiński Listy (Lwów) 3.djvu/102
Ta strona została przepisana.
