Strona:PL Zieliński Grecja niepodległa.pdf/136

rzeczą było jasną, że zadanie to zawiera w sobie osnowę całej wiedzy, dotyczącej pomiaru płaszczyzn.
 Wśród uczniów Anaksymenesa był pewien mąż, jeszcze zupełnie młodziutki, przybyły niedawno z Efezu; zwano go Heraklitem. Lecz uczył się on niedbale, był milczący i posępny, najchętniej zaś rozmyślał w samotności o tem, co go zaciekawiało. Napróżno Pitagoras próbował z nim się zaprzyjaźnić: Heraklit nie podzielał jego głodu wiedzy — „dużo wiedzy, mówił, nie rozwija umysłu”. Razu pewnego, jednakże, pochłonęła ich rozmowa o zagadnieniu pochodzenia świata. Pitagoras spytał Heraklita, czy zgadza się na tezę Anaksymenesa, że początkiem wszechrzeczy jest powietrze. Ów pokiwał głową. „A więc wraz z Talesem wypowiadasz się za wodą?” — „Nie”. — „W takim razie wraz z Hezjodem — za ziemią?” — „Także nie”. „A może, idąc za Anaksymandrem, uchylasz się od określenia?” — „Wiedza nie czyni człowieka mądrym”. — „No, więc cóż w takim razie?” — I teraz Heraklit zkolei spytał Pitagorasa: „Czy świat jest żywy czy martwy?” —„Żywy”. — „A cóż to jest życie?” — „Ruch”. — „Ziemia czy się porusza?” — „Nie” (wtenczas jeszcze nie wiedziano o ruchu ziemi). — „A woda?” — „Sama przez się także się nie porusza”. — „A powietrze?” — „Samo przez się — także się nie porusza”. — „Jakże mógł ruch powstać w bezruchu?'”. — Pitagoras zamyślił się. W głowie błysnęła mu myśl: a może ziemia się porusza, tylko my tego ruchu nie dostrzegamy, ponieważ sami w nim uczestniczymy? Wszelako nie odważył się myśli tej wypowiedzieć. Heraklit zaś ciągnął dalej: „Niekiedy jednak — tu wskazał na falujące morze — woda się porusza: dlaczego?” — „Wskutek wiatru”. — „A cóż to jest wiatr?” — „Powietrze, które się porusza”. — „A dlaczego powietrze się porusza?” — „Dlatego, że nierównomiernie bywa ogrzewane przez słońce”. — „A cóż to jest słońce?” — „Ogień”. — „A ogień, jakiż to żywioł, poruszający się, czy nieruchomy?”. — „Poruszający się”. — „A więc zrozumiałeś teraz, skąd pochodzi wszystek świat żywy?” — „Według ciebie — z ognia?”