Strona:PL Zieliński Rzeczpospolita Rzymska.pdf/245

nieudolnej swej wyprawie italskiej, walcząc z Antygonem Gonatą, zapragnął opanować ich ziemię, wszyscy oni, jak jeden mąż, porwali za oręż, i król Epiru wolał nie doprowadzać sprawy do ostateczności. I czyż posiadanie Messanji było konieczne dla istotnego ładu? Czy Sparta władała Messanją wówczas, gdy Likurg doprowadził ją do porządku i po raz pierwszy ustanowił w państwie greckiem zasady prawne? I wówczas było to samo co teraz: niewielka garść zuchwalców zagarnęła grunta orne, strącając do stanu nędzy resztę obywateli. Ale zjawił się mąż silny i śmiały, który nadał przewagę prawu nad przemocą — i Sparta nabrała siły. Czyżby to, co było możliwe wówczas, stało się teraz niepodobieństwem?
 Położenie polityczne Grecji sprzyjało tym reformom. Jak wiadomo, hegemonja międzyhelleńska nie istniała od czasów Filipa i Aleksandra. Ręka macedońska to słabszem, to mocniejszem brzemieniem ciążyła nad Grecją; niechętnie ten ciężar znosiła Hellada. Ponieważ zaś nie było państw dość znacznych, aby się mgły oprzeć, powstały związki republik mniejszych. Taki był w pierwszej połowie III w. związek etolski, który początkowo zawarły z sobą miasta i plemiona wyłącznie Etolji; do tego związku, zwłaszcza po zwycięskiej walce z Gallami i po skutecznej obronie Delf, przystąpiły również i inne miasta w Focydzie, Lokrydzie do Termopil, a wkońcu i gminy Beocji, i w ten sposób związek etolski stanowił w Grecji środkowej mocarstwo pierwszorzędne. Przytem przynależność samego państwa do związku nie naruszała bynajmniej jego samoistności; traciło ono tylko prawo samodzielnego prowadzenia wojny, wzamian za co przypadało mu prawo udziału w zgromadzeniach związkowych, gdzie był wybierany dowódca, stratégos, związku. Armja związku składała się z pułków oddzielnych republik, jej skarb — z wkładów tych państewek; aby uprzedzić możliwość przewagi jednej gminy nad innemi, zebranie związku odbywało się nie w mieście, lecz w świętej zagrodzie Zeusa w Termonie.