Strona:PL Zieliński Rzeczpospolita Rzymska.pdf/252

Ale Kleomenes słowa dotrzymał: ziemię odebrano bogatym i podzielono ją w równych częściach między obywateli, przyczem liczbę ostatnich powiększono o 4000 perieków. Za tą reformą nastąpiły inne: powrót do dawnej surowości w wychowaniu, w pożywieniu, w obyczajach — słowem, odrodzenie Sparty Likurgowskiej; marzenie, dla którego Agis poświęcił życie, stało się rzeczywistością. Trzeba przytem dodać, że Kleomenes zachowywał się bez zarzutu; ofiarował własną ziemię, a wraz z nią bogate dziedzictwo żony swej, Agijatydy, i pod każdym względem dawał przykład prostoty i surowości obyczajów.
 Ponieważ tron drugiego króla był opróżniony, Kleomenes skłonił Archidama, aby powrócił z dobrowolnego wygnania. Gdy wrócił, zostal tajemniczą ręką zamordowany. Zabójcy nie wykryto, lecz podejrzenie padło na Kleomena, który dał ku temu powody, oddając powtórnie opróżniony tron rodzonemu bratu, Euklidowi. Zasada dwoistego królestwa była zachowana: ale, rzecz jasna, nie było to przywróceniem praw Likurga, jeno drwinami z jego ustawy.
 Tem niemniej sprawy w Sparcie zostały uporządkowane i Kleomenes mógł powrócić do drugiej części Swego programu — do odrodzenia hegemonji Sparty. Prawdę powiedziawszy, była to idea przeżyta: Hellada znajdowała się pod znakiem związków, które urzeczywistniały sprawę zjednoczenia na zasadach znacznie słuszniejszych. Ale po przeprowadzeniu reform wewnętrznych w Sparcie, Kleomenes zdobył nowy atut: rozpuścił pogłoskę, że hegemonja Sparty oznacza powszechny podział ziemi i przekreślenie długów — co pozyskało dla niej popularność śród warstw ubogich. Tak się zmienił stan rzeczy w porównaniu ze stanem z przed stu lat: wówczas Sparta była opiekunką arystokracji, teraz pokładały w niej nadzieję najradykalniejsze partje demokratyczne.
 Okoliczność ta poniekąd tłumaczy wojnę ze związkiem achejskim, która po reformie bardziej się rozgo-