A więc te zmiany przyszły z Kampanji. I to jest prawdopodobnie najciekawsze w całej sprawie, chociaż dla Liwjusza fakt ten nie odgrywa żadnej roli. Dla autora rzymskiego najważniejszym jest fakt, że wszelkie występki, jak fałszowanie podpisów, testamentów mają rzekomo miejsce wśród uczestników orgji, nawet morderstwo i trucizna nie są im obce. Lecz nie dziwi go to, co nam się wydaje najdziwniejszem, iż konsul, a nawet społeczeństwo o występkach i morderstwach, spowodowanych przez orgjastów, dotąd naogół nie wiedzieli.
4. Quaestio extra ordinem. Konsul zdaje relację w senacie i otrzymuje upoważnienie do przeprowadzenia śledztwa extra ordinem[1].
Poza tem uchwała senatu (nazwijmy ją pierwszą uchwałą w tej sprawie) poleca konsulom aresztowanie uczestników orgij bachicznych „per omnia fora et conciliabula”[2] oraz rozesłanie po całej Italji[3] edyktu wstrzymującego wszelkie obrzędy tego kultu.
- ↑ Konsulowie mocą swego imperium decydują tu szereg czynności wstępnych, opierają się wszakże na autorytecie senatu.
Por. Zmigryder-Konopka Historja ustroju rzeczypospolitej rzymskiej. Przegląd Historyczny. T. VIII. Z. 2, str. 333—341.
Niektórzy sądzą, iż senat doradził konsulom t. zw. quaestio extra ordinem (Liv. XXXIX, 16 — „senatus quaestionem extra ordinem de ea re mihi collegae que meo mandavit”), ponieważ w takiej sytuacji nie obowiązywałoby ius provocationis.
Np. H. Bernard l. c., str. 81—85. Nie wydaje się słuszną w danym wypadku opinja Bernard’a (str. 85) — „sans engager l’avenir, par une loi de cette espece, le peuple peut aussi, s’il se trouve en presence d’une grosse affaire interessant l’ordre public, instituer, et cela encore par voie legislative, un tribunal extraordinaire cognitio extraordinaria, assemblee ephemóre qui n’existe qu’en vue d’un ou de certains proces determines”.
To, co konsulowie przedsiębiorą, dalekiem jest od cognitio (por. Wlassak s. v. w Pauly-Wissowa Real-Encyclopädei, IV t. p. 215 i n. n.). Normalnie powinniśmy oczekiwać uchwały komicjów; lud zaś jest zwołany jedynie na contio, która decyzji powziąć nie może. A zatem quaestio extra ordinem, o której mówi konsul, jest właściwie aktem uzurpacji ze strony obdarzonych imperium magistratów, wbrew nawet ustawie, cf. Cicero, de leg. 3, 4, 11; 19, 44. Bruns l. c. Leges XII tab. „Privilegia ne inroganto. De capite civis nisi per maximum comitiatum ne ferunto” — Leges praeclarissimae de XII tab. translatae duae, quarum altera privilegia tollit, altera de capite civis rogari nisi maximo comitiatu vetat. - ↑
- ↑ Pełna formuła wyliczenia gmin pozostających w stosunkach przymierza lub zależności od Rzymu obejmuje municipium, colonia, praefectura, forum, conciliabulum, ewent. dochodzi do tego oppidum, vicus, castellum, territorium. Por. O. Gradenwitz Die Gemeindeordonnanzen der Tafel von Heraclea. Heidelberg. 1916, str. 11 i tamże przedrukowany obszerny urywek z mało dostępnego dzieła Dirksena Observationes ad tab. Heracleensem, p. alt. r. 1817. str. 4 i n. n.
Dirksen dowodzi na podstawie formuł powyższych (względnie opuszczeń w nich), że fora i conciliabula nie miały własnych urzędników, a przeto coercitio,
