każe „księgi króla Numy” spalić na comitium wobec zgromadzonego ludu, który pozbawiony przez ustrój prawa inicjatywy nie mógł, a może i nie chciał przeciwdziałać temu.
Ruch sympatyzujący z tendencją filozofji (nie mówię tu o polityce Pitagorasa nie traci na sile, znajdując oparcie w stosunkach wyższych sfer rzymskich z inteligencją grecką. On stworzy kiedyś ścisłą lożę pitagorejską, która zbierać się będzie w podziemnej bazylice przy Porta-Maggiore[1].
Powróćmy jednak do wypadków początku II w. prz. Chr. W procesie przeciw bachantom z r. 186 również spotykają się libri możemy, jak sądzę, śmiało przypuścić, że były to „księgi” z nauką dionizyjsko-orficką, a może „katechizmy” w rodzaju zwojów, jakie widzimy na fresku w willi Item w ręku małego Dionizosa i kapłanki[2].
1. Ogólna zabobonność. Wzmiankowałem wyżej, że różne kulty dostawały się do Rzymu przez ludność napływową, że umiejscowiły się głównie na Awentynie jako terytorjum pozarzymskiem, w sensie religijno-prawnym. Okres przełomu religijnego, przeżyty w epoce drugiej wojny punickiej wpływał dodatnio na rozwój kultów w szerokich kołach społeczeństwa, zwłaszcza wśród kobiet, wrarstw stojących niżej intelektualnie[3]. Dość przeczytać patetyczne słowa Liwjusza o upadku starorzymskich obrzędów[4], wystarczy zwrócić uwagę na przepisy Catona pod adresem vilicusa[5] i na prolog do plautyjskiego „Rudensa”[6], aby zrozumieć, że posiew dionizyjski lub dionizyjsko-orficki padł na żyzną rolę, — na umysły i serca opanowane przesądem i trwogą. Rzecz oczywistą, że taki nastrój sprzyjał rozwojowi kultów orgjastycznych. Czyż jednak orgjazm misterjów dionizyjskich wywołał przeciw nim tak silną reakcję?
2. Orgje italskie. Ś-ty Augustyn, potępiając religję pogańskiego Rzymu nie znajduje słów na wyrażenie oburzenia, gdy mówi o obrzę-
- ↑ Szczegółowy opis znajduje się w cytowanem wielokrotnie dziele J. Carcopino La Basilique Pythagoricienne de la Porte Majeure. Paryż, 1926.
- ↑ Liv. XXXIX, 16
Por. Ganszyniec O historję rel. grec., str. 189. - ↑ Gumowski l. c. str. 63 i n.n.
- ↑ Liv. XXV, 1,7 — „nec iam in secreto modo atque intra parietes abolebantur Romani ritus, sed in publico etiam...” e. q. s.
- ↑ Por. de agr. cult. V, 4.
- ↑ Plautus, Rudeus, 1—29.
