Skąd przyszła praktyka dla centralizacyjnych zakusów Rzymu? Już w V w. prz. Chr. Ateny próbowały dokonać podobnego dzieła. Rzym jednak zaczerpnął wzory administracyjne z państwa, które było ojczyzną biurokracji, z Egiptu Ptolemeuszów[1].
Edykt Ptolemeusza IV Philopatora[2] zarządza ścisłą rejestrację wszystkich uczestników misterjów bachicznych oraz wprowadza swego rodzaju kontrolę nad kultem. Wszyscy mistowie dionizyjscy (ewentualnie — jak interpretują niektórzy — kapłani misterjów) mają osobiście stawić się u przedstawiciela władzy administracyjnej i przedłożyć dane o rozwoju obrzędów swej religji w ciągu ostatnich trzech generacyj oraz wręczyć zapieczętowany egzemplarz swego „hieros logos”[3] — swojej liturgji.
Postanowienie to rozciąga się w równej mierze na ośrodki mistów całego kraju, jak możemy sądzić z szeregu terminów stawiennictwa, które zostały wyznaczone dla osób mieszkających bliżej lub dalej od Aleksandrji.
Całokształt edyktu Ptolemeusza IV przypomina Senatus Consultum de Bacchanalibus. Z niezwykłą ścisłością wykazał Cichorius, że związek ten nie jest li tylko przypadkowym; oto łącznikiem pomiędzy dwoma aktami jest postać M. Aemiliusa Lepidusa, który od r. 201 przebywał przez pewien czas w Aleksandrji, jako opiekun dzieci króla Ptolemeusza Philopatora[4]. W latach osiemdziesiątych II w. przed Chr. odgrywał on wybitną rolę w senacie rzymskim oraz wśród pontyfików; on właśnie mógł podsunąć senatowi i konsulom myśl załatwienia sprawy bachantów według metody administracji egipskiej.
Nie wydaje mi się wszakże słusznem przypuszczenie, że, wobec zgodności postępowania obu administracyj państ-
- ↑ F. Preisigke, Antikes Leben nach den ägyptischen Papyri. Lipsk-Berlin. 1916, str. 1—3.
- ↑ Zaznaczyć należy że Ptolemeusz IV Philopator był gorącym zwolennikiem kultu Dionizosa; zarządził on jedynie rejestrację mistów.
Omawia ten dokument B. G. U. VI. R. Reitzenstein w XIX tomie Archiv für Religionswissenschaft, str. 191 i n.n.
Znakomitą rozprawę o zagadnieniu związku między niniejszym dokumentem a S. C. de Bacchanalibus napisał C. Cichorius, Hellenistisches zum Senatus¬consultum de Bacchanalibus. Römische Studien. Berlin. 1922, str. 21—24. - ↑ Odpowiada to prawdopodobnie wzmiankowanym wyżej libri. Taki „hieros logos” odczytuje młody chłopiec na fresku w willi Misterjów.
- ↑ Tacitus, ann. II, 67. „...exemplo quo maiores M. Lepidum Ptolemaei liberis tutorem in Aegyptum miserant.” Por. Iustinus, XXX 3, 4.
