Strona:PL Zygmunt Miłkowski - Sylwety emigracyjne.djvu/10

środowiska, w którem przebywało, urabiało się na modłę oryginalną, zasługującą na to, ażeby się z nią zapoznać.
 Zapoznać się z nią należy nie dla samej ciekawości tylko. Doba emigracyjna polska, objęta latami 1831 i 1864, jest ważną w dziejach Polski epoką — epoką w której się na pół dokonało, poczęte na sejmie czteroletnim, sankcyonowane przez powstanie Kościuszkowskie, narodu szlacheckiego przeobrażanie się demokratyczne.
 Przeobrażenie to nie tak dokonanem zostało, ażeby nic do życzenia nie pozostawiało.
 Niestety!... Na razie i później zachodziły przeszkody, jeżeli nie niemożliwe, to bardzo do usunięcia trudne. Działalność emigracji z r. 1831 na tem głównie polegała i tem się wielce zasłużyła, że przeszkody te wykazała wyraźnie. Dzieło jej — powstanie styczniowe — podkopało je, podważyło, lecz ich usunąć całkowicie nie zdołało... Przeszkód onych usuwanie przejęli krajowcy w zakresie — w jednej z dzielnic rozczłonkowanej ojczyzny naszej bardziej, w drugiej mniej, w trzeciej jeszcze mniej ograniczonym, nigdzie atoli na gruncie polskim z tą swobodą, jakiej prowadzenie sprawy podobnej wymaga. Nie tylko to, ale podkopanie owo przez nas przeszkód wywołało ze strony mocarstw zaborczych potęgowanie sposobów, ograniczających swobodę działalności polskiej. Sposoby te, mające na celu nie gnębienie już, ale wprost eksterminacyę — wyrwanie z gruntu ojczystego z korzeniem żywiołu polskiego, nastawiły się w czasach ostatnich tak groźnie, że budzić się musi, co do wytrzymałości naszej odpornej, wątpliwość. Wątpliwość nie ta trwożna, co ręce opuszcza i na wolę losów się zdaje, ale ta, którą wywołuje przezorność (la politique c’est la prévoyance), nakazująca zawczasu formować i wzmacniać rezerwy. Sądząc po napinaniu się forsownem Moskwy i Prus w moskwiczeniu i niemczeniu nas, oraz po austryaczeniu się majstrów od przefarbowywania patryotyzmu i demo-