Strona:Pascal - Prowincjałki.djvu/100

jeżeli nie szczególne okoliczności danego uczynku? Tłómaczą to jasno przykłady które podaje, nie przytacza bowiem innych, jeno te, w których ktoś nie zna jednej z tych okoliczności; np. osobę, która, chcąc pokazać działanie machiny, wypuszcza pocisk i rani kogoś, lub Meropę, która zabiła syna mniemając że zabija nieprzyjaciela, i inne podobne.
 Widzisz stąd, jakiej natury niewiedza czyni postępek mimowolnym, i że jedynie niewiedzę poszczególnych okoliczności nazywają teologowie — jak to dobrze wiesz, mój Ojcze — nieświadomością faktuu. Ale co do nieświadomości prawa, to znaczy, co do nieświadomości dobrego i złego, które tkwią w uczynku — a o tę wyłącznie tu chodzi — spojrzmy czy Arystoteles jest zdania O. Bauny. Oto słowa tego filozofa: Wszyscy ludzie źli nie wiedzą co mają czynić a czego unikać, i to właśnie czyni ich złymi i występnymi. Dlatego to, nie można powiedzieć aby ich czynności były bezwolne. Ta bowiem niewiedza w wyborze dobrego lub złego nie sprawia aby czynność była bezwolna, ale tylko że jest występna. To samo należy powiedzieć o człowieku, który wogóle nie zna prawideł swego obowiązku, ta niewiedza bowiem czyni ludzi godnymi nagany a nie usprawiedliwienia. Tak więc, niewiedzą, która