Strona:Patryotyzm i kosmopolityzm.djvu/073

udzieli nam jeden z najpotężniejszych myślicieli czasów naszych.
 „Jeżeli wbrew prawdom, nabywanym przez doświadczenie, a zatwierdzanym przez naukę, przypuszczać możecie, że z rodziców białych urodzić się może mały murzynek i że z dwojga papuazów, o wełnistym włosie, powstanie potomstwo z cechami rasy kaukazkiej i obdarzone włosami gładkiémi, wolno wam będzie zarówno twierdzić, że wielcy ludzie powstawać mogą wszędzie i w warunkach wszelakich. Jeżeli mniemacie, że Newton urodzić się mógł w rodzinie Hottentockiej, Milton śród Andamanów, Howard i Klarkson w plemieniu Fidji, wolno jest wam zarówno przypisywać postęp społeczny, działaniom wielkich ludzi. Lecz, jeżeli biologja, w połączeniu z wiekowemi mniemaniami ludów, przekonają was, iż Arystoteles nie mógł urodzić się z ludzi, którychby kąt twarzowy posiadał mniej jak 50 stopni i że niepodobieństwem jest, aby Bethowen powstał śród ludożerczego plemienia, którego śpiewy, dokoła mięsa ludzkiego wykonywane, brzmią jak rytmiczne ryczenie, — będziecie musieli uznać tę prawdę, iż genezy wielkiego człowieka szukać należy w długim szeregu składowych wpływów, które wytworzyły plemię, śród którego on powstał i stan społeczny, którego plemie to dosięgło. Jeżeli prawdą jest, że wielki człowiek może do stopnia pewnego zmodyfikować budowę i działalność swego narodu, niemniej też zaprzeczeniu nie podlega, że zjawienie się jego poprzedzoném być musiało szeregiem działań stanowiących postęp naukowy. Wprzód, nim wielki człowiek przetworzy naród swój, naród ten