Strona:Paweł Spandowski - Przemysł w Księstwie i Prusach Królewskich.pdf/24

 Przemysł artykułów spożywczych jest w Księstwie dosyć rozwinięty. Składają się nań oprócz piekarstwa i rzeźnictwa głównie młyny, cukrownie, gorzelnie i browary. Młynarstwo dawało dawniej większej ilości osób utrzymanie niż obecnie; w Księstwie 1882 = 16.663, 1907 już tylko 9.956, podobnie w całej Monarchii Pruskiej — 201.622 wzgl. 148.763. Lepiej się trzymało młynarstwo w Prusach Królewskich, tu spadła cyfra ta tylko z 9.561 na 7.638. Wielkie młyny, pędzone siłą wodną, pary lub elektryczności, wypierają drobne przedsiębiorstwa młynarskie (mianowicie wiatraki), a pracę rąk ludzkich zastępują maszyny. Młynarstwo Księstwa ucierpiało poza tem od niemieckiej polityki cłowej. Przed ustanowieniem wysokich ceł ochronnych był handel zbożem z Królestwa daleko znaczniejszy; mieszano je z zbożem własnem i tworzono w ten sposób pewne gatunki znajdujące zbyt na giełdach. W podobny sposób tworzono i eksportowano pewne gatunki mąki. Mąka poznańska cieszyła się przez czas niejaki bardzo dobrym zbytem w Czechach, Niemczech Południowych i Szwecyi. Z podniesieniem ceł i szczególnie z ustanowieniem premij eksportowych korzystniejszym stał się dla Księstwa eksport zboża niż mąki, a młynarstwo wskutek tego podupadło.
 Przemysł cukrowy Księstwa rozwinął się znakomicie. Roku 1882 posiadało Księstwo 9 cukrowni zatrudniających przecięciowo 3.022 ludzi, 1907 = 20 z 7.920 ludźmi — Prusy Królewskie zaś 11 cukrowni z 1.773 l. wzgl. 20 z 4.795 l. W statystyce liczby te nie są uwzględnione, gdyż liczenie nie przypada na czas kampanii. Również dobrze rozwinięty jest przemysł gorzelniany, słabo natomiast browarniczy. Oprócz kilku fabryk mączki jeszcze tylko przemysł tabaczny doszedł do pewnego znaczenia. Liczba osób zatrudnionych wzrosła z 1.006 na 3.623 (w tem 2.740 kobiet) w Księstwie, a z 930 na 4.323 (w tem 3.742 kobiet) w Prusach Królewskich.