Strona:Piotr Kropotkin-Pomoc wzajemna jako czynnik rozwoju.pdf/29

z różnymi nieprzyjaciółmi; i Polakow napisał niejedną piękną stronicę o zależności wzajemnej mięsożernych, przeżuwających i gryzoniów na jednem i tem samem terytorjum. Stwierdziliśmy liczne fakty pomocy wzajemnej — szczególnie podczas wędrówek ptaków lub przeżuwających. Nawet w okolicach Amuru i Ussuri, gdzie spotyka się olbrzymie bogactwo życia zwierzęcego, rzeczywiste spółzawodnictwo i walka pomiędzy zwierzętami wyższymi tego samego gatunku zdarzały się bardzo rzadko, jakkolwiek starannie poszukiwałem ich.

 Gdy tylko przystąpiliśmy do badania walki o byt — zarówno w jej znaczeniu bezpośredniem, jak przenośnem, byliśmy przedewszystkiem zdumieni mnóstwem faktów pomocy wzajemnej; i to organizowanej nietylko w celu wychowania potomstwa, co stwierdza większość ewolucjonistów, lecz również w celu zapewnienia bezpieczeństwa jednostce lub w celu zaopatrzenia jej w żywność. Śmiało powiedzieć możemy, że w świecie zwierzęcym pomoc wzajemna jest regułą powszechną. Spotykamy ją nawet pomiędzy zwierzętami najniższemi i należy spodziewać się, że badacze życia mikroskopijnego naszych stawów odsłonią nam kiedyś fakty nieświadomego spółdziałania nawet pomiędzy mikroorganizmami. Prawdę mówiąc, nasza znajomość życia bezkręgowych — z wyjątkiem termitów, pszczół i mrówek — jest bardzo ograniczona; a przecie nawet odnośnie zwierząt niższych zebrać możemy sporo faktów spółdziałania zupełnie niewątpliwego. Olbrzymie zrzeszenia szarańczy, różnych motylów, żuczków, koników i t. d. są zupełnie niezbadane; sam jednak fakt ich istnienia wskazuje, że muszą być założone na zasadach podobnych, jak czasowe organizacje pszczół i mrówek, tworzone podczas wędrówek. Co się tyczy żuków, posiadamy należycie zaobserwowane fakty pomocy wzajemnej pomiędzy grabarzami (Necrophorus). Żuki te muszą posiadać jakieś rozkładające się szczątki organiczne, aby złożyć w nich swoje jajka i w ten sposób zapewnić pożywienie gąsienicom; szczątki te jednak nie mogą rozkładać się zbyt szybko. To też żuki mają zwyczaj zagrzebywać w ziemię ciała najrozmaitszych drobnych zwierzątek, które w wędrówkach swych napotkają przypadkowo. Grabarze żyją zwykle pojedynczo, skoro jednak któryś z nich znajdzie ciało myszy lub ptaka, którego sam nie zdołałby pocho-