Strona:Piotr Kropotkin-Pomoc wzajemna jako czynnik rozwoju.pdf/59

towych, podniosło olbrzymi śpiew wieczorny... Był to koncert, dla wysłuchania którego warto było sto mil przyjechać“... Należy tu dodać, że chauna, jak wszystkie zwierzęta towarzyskie, łatwo oswaja się i przywiązuje do człowieka. „Są to ptaki o usposobieniu łagodnem i kłócą się bardzo rzadko“, jakkolwiek zaopatrzone są w broń potężną. Życie społeczne czyni tę broń niepotrzebną.
 Na stronicach poprzednich wykazaliśmy już, że życie towarzyskie jest najpotężniejszą bronią w walce o byt, pojętej w znaczeniu najszerszem; przykładów moglibyśmy w razie potrzeby podać jeszcze więcej. Życie towarzyskie umożliwia najsłabszym owadom, najsłabszym ptakom i najsłabszym ssącym obronę od napaści drapieżników najróżniejszych; zapewnia ono długowieczność, umożliwia wyhodowanie potomstwa przy najmniejszej stracie energji i utrzymanie gatunku nawet przy bardzo małej plenności; wreszcie zwierzęta stadne mają możność odbywania wędrówek w poszukiwaniu nowych siedzib. Wynika stąd, że, jakkolwiek przyznajemy to poważne znaczenie, które przypisywali Darwin i Wallace, szybkości, barwom ochronnym, przebiegłości i wytrzymałości na głód i zimno — twierdzimy, iż we wszystkich warunkach towarzyskość zapewnia w walce o byt korzyści największe. Te gatunki, które dobrowolnie lub przymusowo wyrzekają się życia towarzyskiego, skazane są na zanik; gdy jednocześnie zwierzęta, umiejące najlepiej łączyć się, posiadają najwięcej danych do utrzymania się przy życiu i rozwijania się, choćby nawet ustępowały innym we wszystkich, wyliczonych przez Darwina i Wallace’a właściwościach, z wyjątkiem jedynie zdolności umysłowych. Najwymowniejszym tego dowodem są najwyższe kręgowce, a przedewszystkiem człowiek. Co się tyczy zdolności umysłowych, każdy darwinista musi zgodzić się z Darwinem, ż są one najpotężniejszą bronią w walce o byt i najpotężniejszym czynnikiem rozwoju, zdolności umysłowe zaś — to przecie coś wybitnie społecznego. Język, naśladowanie, doświadczenie, nagromadzone przez wiele jednostek, są tym czynnikiem, który znakomicie powiększa inteligencję, a którego pozbawione są zwierzęta nietowarzyskie. To też na szczycie rozwoju zwierzęcego znajdujemy mrówki, papugi i małpy, czyli zwierzęta, u których najwyższe uspołecznienie łączy się z najwyższym rozwojem inteligencji. Widzimy stad, że za zwierzęta najzdatniejsze uważać musimy naj-