Strona:Piotr Kropotkin-Pomoc wzajemna jako czynnik rozwoju.pdf/76

było bowiem jeszcze tych trwałych kanałów, które powstały w epokach późniejszych i które stanowią nasze rzeki spółczesne. Gdy badamy zarówno w Europie, w Azji i Ameryce wybrzeża niezliczonych jezior ówczesnych — a epoka ta winna raczej nazywać się epoką jezior — wszędzie znajdujemy ślady człowieka neolitycznego. Ślady te są tak liczne, że zadziwiać nas musi gęstość ówczesnego zaludnienia. „Stacje“ człowieka neolitycznego położone są blizko jedna od drugiej na tarasach, tworzących dzisiaj wybrzeża jezior dawniejszych. I na każdej z tych stacji narzędzia kamienne występują tak obficie, że nie ulega kwestji, iż mieszkały tam plemiona liczne w ciągu bardzo długiego czasu. Archeologowie odnaleźli całe warsztaty narzędzi kamienych, dowodzące liczby robotników schodzących się razem.
 W okresie późniejszym, którego znamieniem są naczynia gliniane, znajdujemy liczne odpadki kuchenne; — najsławniejsze z nich są w Danji. Jak wiadomo, występują one w postaci kup grubych na 5 do 10 stóp, rozciągających się na szerokości od 100 do 200 stóp i na 1000 stóp długich; w niektórych miejscach nad brzegiem morza są one tak pospolite, że przez długi czas uważane były za twory naturalne. A jednak nie zawierają nic innego prócz odpadków rzeczy, któremi kiedyś posiłkował się człowiek; są one tak gęsto naszpikowane wytworami ręki ludzkiej, że Lubbock w ciągu dwudniowego pobytu w Milgeard wykopał nie mniej niż 191 sztuk narzędzi kamiennych i 4 kawałki garnków. Same rozmiary tych kup odpadków kuchenych dowodzą, że żyły tutaj nieprzeliczone pokolenia, zgromadzone w plemionach, które prawdopodobnie pozostawały nawzajem w stosunkach niemniej pokojowych, niż mieszkańcy Ziemi Ognistej, wytwarzający w naszych czasach takie same wały odpadków kuchennych.
 Szwajcarskie mieszkania nawodne, będące krokiem dalszym w pochodzie cywilizacji, są jeszcze wymowniejszym dowodem życia i pracy społecznej. Jak wiadomo, nawet w epoce kamiennej wybrzeża jezior szwajcarskich obsadzone były szeregami wsi, z których każda składała się z kilku chat, zbudowanych na platformie, opartej o liczne słupy, wbite w dno jeziora. Nad jeziorem Lemańskiem odkryto nie mniej niż 24 wsie, pochodzące z epoki kamiennej; nad jeziorem Konstancją znaleziono 32 wsie, nad Neuchatel 46 i t. d. Każda z takich wsi jest niewątpliwym dowodem