Strona:Pisarze polscy.djvu/084

co jest przejściowe, znikome i nie wieczne — a wiecznem jest według Przybyszewskiego dziś tylko płeć sama w sobie — Przybyszewski odrzucił również w swej sztuce wszystkie czynniki etyczne, wszystkie pierwiastki realne; — ale wtedy odsłonić się musiała i odsłoniła się artystyczna pustka...
 Czemu jednak te właśnie utwory ostatniej doby największy zyskały rozgłos? Dlaczego Przybyszewski więcej jest znany, ceniony i czytany, jako autor »Confiteor«, »Nad Morzem«, »Na drogach duszy«, »Androgyne«, niż jako twórca »Homo sapiens«? Dlaczego zachodzącą twórczość wielbiono więcej od rozkwitłej i pełnej? Ten sam fakt już stwierdza, że niesłychane powodzenie Przybyszewskiego nie jest wyłącznie literackie, oparte li tylko na wrażeniach estetycznych. Dzieła Przybyszewskiego dla najszczerszych jego wielbicieli są przedewszystkiem hasłem pewnych wierzeń, a hasło im prostsze, krótsze, monotonniejsze, tem lepsze, tem trwalej wraża się w pamięć. Przybyszewski stał się hasłem jednego z zasadniczych dążeń ducha ludzkiego; — mimo usterek jego twórczość, mimo wątpliwości artystycznych, które dzieła jego nieraz budzić mogą to właśnie nadaje mu niezwykłą doniosłość, której zewnętrznym, ordynarnym wykładnikiem jest rozgłos. Odwieczna antyteza: »ja« i »nie ja« w nazwach przeróżnych: duch i świat, duch i materya, »więziony ptak i żelazne kraty klatki«, domaga się rozwiązania, wrogie pierwiastki domagają się zespolenia. Na w órczości Przybyszewskiego odbija się dziś do-