Strona:Pisma Henryka Sienkiewicza (ed. Tyg. Illustr.) vol. 48.djvu/075

średniowieczny. Żeby odczuć sztukę, trzeba znać ówczesne wieki, wiedzieć, czem były miasta włoskie w XVI wieku i jaki był nastrój umysłów. Może dlatego ogół publiczności pozostał zimny. Powodzenie sztuki literackie płynie może znowu z tej samej przyczyny, dla której nie miała ona ogólnego. Jest w niej wyborny wiersz, niepospolite typy, dużo charakteru, a nareszcie jeszcze jedna strona, któraby ją mogła nawet uratować w oczach całej publiczności, gdyby nie była zbyt specyalną. Stroną tą jest znaczenie kobiety w życiu artysty.
 Artysta, oddając duszę i ciało kobiecie, oddaje jej zarazem najczęściej swój talent. Od niej zależy być następnie kapłanką tego Znicza, albo go przytłumić lub zgasić zupełnie. Jest tedy jeden rodzaj kobiet, które spełniają tę pierwszą rolę. Proste i szczere serce kochającej kobiety podtrzymuje wówczas pracę i energię człowieka, jest dla niego źródłem siły, ochoty do życia, natchnień, uspokojenia, moralnego zdrowia...
 Drugi rodzaj stanowią kobiety, które same będąc zbyt wybujałemi indywidualnościami, w siebie wchłaniają tę siłę artystyczną, która powinna tworzyć nazewnątrz. Te nie dodają, ale wyczerpują. Takim zakochany artysta niesie w ofierze swe samsonowe włosy. Czasem bywają to Dalile, jak Feuilletowa księżna Falconieri; czasem doktrynerki, które za uczucie płacą teoryą uczucia. Nie wiedzą one same czego