Strona:Pisma Henryka Sienkiewicza (ed. Tyg. Illustr.) vol. 77.djvu/092

celu pewne czasowe potrzeby społeczeństwa, uwarunkowane i stanem i okolicznościami, w jakich się społeczeństwo znajduje. Taka jest różnica po której ukazaniu możemy powrócić do przedmiotu głównego. Zatem ustalone zasady krytyki powieściowej są: 1) wartość estetyczna kategoryami: piękna, prawdy i dobra — i 2) wartość społeczna z jednym tylko podziałem: pożytek.
 Krytyczna ta siatka zarówno może być stosowana do utworów większych rozmiarów, jak i do drobiazgu powieściowego, którego tak obfity połów można znaleść w naszej prasie peryodycznej. Tym razem, ku wielkiemu naszemu zadowoleniu, wpada w nią dość znaczna ryba — «Pan Graba».
 Przedewszystkiem więc zwrócimy uwagę na zewnętrzną formę powieści pani Orzeszkowej. Autorka włada pięknym stylem i umie obrazowo wyrażać swoje myśli. Dowody na to złożyła w wielu poprzednich swych utworach, gdzie nawet więcej bywało stylistyki niżeli czego innego. Wogóle kobietom łatwo przychodzi forma. Ale forma stoi w bezpośredniej zawisłości od treści; można rzec nawet, że każda odrębna treść ma sobie właściwą, odrębną a przyrodzoną formę, w której jedynie daje się wyrazić dokładnie. Trafienie na najwłaściwszy ton, czyli jak kto chce, nutę, dla danego przedmiotu, stanowi nieraz o powodzeniu utworu, a łatwość