Strona:Pisma krytyczne (France).djvu/091

więzieniu. Nie pozostaje nam nic innego, jak tylko bez gniewu znieść tę smutną konieczność i uznać, że mówimy zawsze o sobie, ilekroć nie mamy dość siły, by milczeć.
 Krytyka jest najpóźniejszą formą literacką i może w przyszłości wszystkie inne pochłonie. Odpowiada doskonale społeczeństwom wysoce kulturalnym, posiadającym bogate wspomnienia i dawną tradycyę. Jest ona najwłaściwszą sztuką dla ludzkości badawczej, mądrej i ogładzonej. Wymaga dla swego rozkwitu większego wyrobienia umysłów niż wszystkie inne formy literackie. Twórcami jej byli: Saint-Evremond, Bayle i Montesquieu. Źródła swe czerpie jednocześnie w filozofii i w historyi; dla swego rozwoju wymaga koniecznie absolutnej wolności umysłowej. Zastępuje teologię; czyż bowiem Sainte-Beuve nie był rzeczywiście Tomaszem z Aquino, doktorem uniwersalnym dziewiętnastego wieku?