Strona:Pisma zbiorowe Józefa Piłsudskiego T04.djvu/103

 1) Wojsko musi być uformowane jak najszybciej i jak najliczebniejsze.
 2) Formowanie i wyszkolenie wojska musi się odbyć tak, aby mimo krótkiego czasu było ono wzorowe pod względem moralnym i techniczno fachowym.
 Rozpoczynać formowanie wojska, jeżeli mają być spełnione powyższe warunki, a kompletowanie wojska ma się odbywać drogą werbunku ochotników, można wówczas, kiedy idea wojskowa jest w całości narodu popularna. — Dziś zaś tak nie jest, a powodem tego są długotrwałe warunki życia społeczeństwa pod zaborem rosyjskim, gdzie od lat z górą 80 nie było własnego wojska, wszelkie tradycje wojskowe i próby wytworzenia choćby pośrednich wartości militarnych były przez rząd rosyjski stale prześladowane i niszczone, służba zaś w armii rosyjskiej była przez Polaków znienawidzona i pogardzana.
 Legiony polskie, jakkolwiek w tym stanie psychicznym wprowadziły wyłom, nie potrafiły jednak i nie mogły zmienić go wśród ogółu społeczeństwa, były bowiem zbyt nieliczne, a przy tym miały kontakt ze społeczeństwem utrudniony, poza tym, będąc zbyt ściśle złączone z armią obcą, nie były uważane za własne wojsko bez zastrzeżeń. Zrobiły one popularnym żołnierza, jako człowieka, nie zaś wojsko.
 To tez zaledwie bardzo nieliczna część społeczeństwa rozumie dziś ideę wojskowości i chętnie do służby wojskowej, mając gwarancję służby dla własnej sprawy, by się wciągnęła. Garstka ta niewątpliwie rozszerzyłaby obecnie w Legionach istniejące kadry; wzięcie jej jednak spowodowałoby odsunięcie od społeczeństwa czynników, najbardziej do propagowania wojskowości się przyczyniających, a co za tym idzie, możliwość bardzo słabego późniejszego wzrostu armii polskiej.
 Musi być zatem, przed rozpoczęciem formowania wojska na większą skalę, przeprowadzona praca przygotowawcza, której celem byłoby wytworzenie popularności dla idei wojskowej i wszystkich spraw z wojskiem związanych. Bez zdobycia tej popularności sprawa wytworzenia armii nie poruszy się ani na krok naprzód; odwrotnie zaś, przy jej zyskaniu, upoważni ona do przedsięwzięcia środków, które teraz są nie do pomyślenia.
 Przy wyborze metody tej pracy musi się wziąć pod uwagę, przystosować do niej i wyzyskać charakterystyczne cechy psychiczne narodu polskiego, które, podobnie jak podniesiony wyżej brak zrozumienia dla spraw wojskowych, są następstwem długoletnich rządów rosyjskich: