Strona:Przed jutrem.djvu/20

amerykańskie boarding houses. W miastach większych w Stanach Zjednoczonych zakładane są na ustronnych cichych ulicach pensyonaty przeznaczone dla kilkudziesięciu, czasem paruset robotnic. Dają one schludne i wygodne mieszkanie, wspólny pokój przyjęcia, kuchnię, w której robotnica przygotowuje sobie jedzenie i pralnię, w której uprać może bieliznę. Inne mają tanie restauracye zastosowane do dochodów robotnic. Znajdujemy tu czytelnie, biblioteki, fortepian, naturalnie zbytki nieznane i niedostępne naszym robotnicom; jak wogóle całe to urządzenie możliwem byłoby dopiero wtedy, gdyby otrzymywały 2 — 3 razy wyższą płacę od dzisiejszej. Godną uwagi jest przecież czysto nowoczesna zasada, według której urządzone są te zakłady. Jest nią zupełna swoboda. Robotnice przyjmować mogą gości płci obojej, wracać późno do domu, o ile są w przyzwoitem towarzystwie, rozporządzać czasem swoim według własnego upodobania. Wyrabia się tu przecież opinia i oddziaływa wpływ moralny. W takich pensyonatach starają się również zapobiedz brakowi, jaki wytwarza pozadomowe zajęcie robotnic, ucząc je gospodarstwa, gotowania, szycia, niezbędnych zwłaszcza dla mężatek, które przy małych dochodach powinny przynajmniej umiejętnie zawiadywać groszem. Z całego urządzenia pensyonatów amerykańskich dałoby się u nas przeprowadzić przynajmniej naukę gospodarstwa domowego.
 Co do zakładania stowarzyszeń zawodowych przez kobiety klas wyższych i wciągania do nich robotnic, to jak wykazuje przykład Anglii, dało ono minimalne rezultaty, jak wogóle uniony czysto kobiece mało się udają. Robotnice zaś, wszedłszy do męskich unionów są często bardzo użytecznemi ich członkami, a nawet przy ich pomocy otrzymały w Lancashire i Yorkshire płace równe męskim.
 Jeżeli mówimy o działalności kobiety, jako jednostki, to naturalnie stosować się ona musi do upodobań indywidualnych i warunków życia; równie użyteczną być może, zwracając się do włościanek, jak i do robotnic. Element ostatni wysunęłam tu naprzód, o ile działalność ta wchodzi do programu ruchu kobiecego, ruch ten bowiem postawić sobie powinien zadania jak najszersze, ale ściśle określone, wówczas dopiero ześrodkować może swoje siły i ułożyć daleko idący program pracy. Jako jednostki i jako zwarta falanga kobiety postawić przecież muszą na czele swoich zadań zbliżenie się do klas niższych, poznanie ich i pracę z niemi i dla nich.
 Grzechem głównym kultury naszej było dotąd, że idąc naprzód i w górę, uwzględnia tylko nieliczną cząstkę społeczeństwa. Ta jej wyłączność stała się powodem, że jest przeważnie zwróconą w kie-