Strona:Rabindranath Tagore - Nacjonalizm.djvu/25

Anglicy i inne narody od wieków, nie czerwieniąc się przy tem wcale, ponieważ idealizm samolubstwa upajać się musi ustawicznie pochwałą siebie samego. Lecz te same wady, które u nich samych wydają się im naturalne i same przez się zrozumiałe, doprowadzają ich do złości i oburzają, gdy spostrzegają je u innych narodów. To też, kiedy widzicie Japonję, którą stworzyliście na swoje podobieństwo, płynącą po tych samych nurtach nacjonalistycznej chełpliwości, co wy, wtedy kiwacie głowami i mówicie: „To nie jest dobrze". Czy nie jest może Japonja przyczyną tego, że padło u was hasło nowych zbrojeń ze względu na nowego przeciwnika. Japonja zapewnia, że ma poczucie honoru, że nie sprzeniewierzy się nigdy Ameryce, której wiele zawdzięcza. Ciężko jednak przyjdzie wam jej uwierzyć, gdyż mądrość nacjonalizmu polega nie na wierze w ludzkość, a przeciwnie na zupełnej nieufności. Powiadacie, że nie macie do czynienia z Japonją ideałów etycznych, z Japonią szlachetnego kodeksu honorowego, lecz z abstracją samolubstwa ludu, z nacjonalizmem; jeden zaś naród może tylko wtedy wierzyć drugiemu, jeżeli ich interesy są wspólne, lub przynajmniej nie są rozbieżne, Wasz instynkt mówi wam, że wystąpienie nowego ludu na arenie nacjonalizmu powiększa zło, że sprzeciwia się temu, co najcenniejsze w człowieku. Nacjonalizm natomiast dowodzi swojem powodzeniem, że niesumienność jest drogą do dobrobytu — że dobroć jest dobra tylko dla słabych, Bóg zaś jest jedynie ostoją podbitych.
 Tak, to jest logika nacjonalizmu. Nie będzie on nigdy zważał na głos słuszności i prawdy. Coraz bardziej będzie rozszerzał korowód ludzkiego zepsucia. Coraz nowe będzie budował maszyny i to tak długo, dopóki nie zdepce wszystkich przepięknych kwiatów nabożnej wiary i wszystkich żywotnych ideałów ludzkości.
 Dajemy uwodzić się mniemaniu, jakoby za naszych czasów kierowano się więcej względami ludzkości, niż kiedykolwiek. Przyczyną tej autosugestji jest okoliczność, że możemy obecnie zadawalać łatwiej nasze potrzeby i łagodzić cierpienia fizyczne. Zawdzięczamy to jednak nie ofiarności etycznej, lecz sile naszego rozumu. Jeżeli chodzi o objętość, to dobro to jest wielkie, lecz nie wydobywa się ono z głębi. Wiadomości i praca są potężne w swojem działaniu na zewnątrz, lecz są sługami człowieka,