Strona:Rabindranath Tagore - Nacjonalizm.djvu/34

bo noszą miano i mają wygląd wolności. Widzieliśmy, jak człowiek ulegając jej potwornemu zepsuciu, zatraca wiarę w te wszystkie wzniosłe ideały życia, które uczyniły go wielkim.
 Dlatego nie wolno wam Japończycy przyjąć bez namysłu nowoczesnej cywilizacji wraz z jej dążeniami, metodami i urządzeniami, w błędnem przekonaniu, że to wszystko jest z nią nierozdzielnie związane. Musicie zachować waszego wschodniego ducha, waszą siłę umysłową, wasze zamiłowanie prostoty, wasze zrozumienie społecznych obowiązków, by utorować nową drogę wielkiemu i niezdarnemu wozowi tryumfalnemu postępu, toczącemu się wśród niezadowolenia. Musicie starać się zmniejszyć jak najbardziej te olbrzymie ofiary z życia i wolności, których żąda od was na każdym kroku w swej drodze. Długie wieki czuliście na swój własny sposób, myśleliście i pracowaliście, cieszyliście się i czciliście waszych bogów. Nie wolno wam odrzucić tych swoich właściwości jak brudną koszulę. Przeszły one bowiem w krew waszą, w szpik waszych kości, w tkanki waszych mięśni, w zwoje waszych mózgów. Na wszystkiem, czego się dotkniecie, wyryją one swe piętno, chociażby to nawet bez waszej wiadomości i wbrew waszej waszej woli stać się miało. Wszak znaleźliście ongiś rozwiązanie ludzkich zagadnień, które was zadowalniało; mieliście własną filozofię i własną sztukę życia. To wszystko musicie przystosować do obecnego położenia, a zrodzi się z tego nowotwór, co nie powtórzeniem będzie, a tworem z duszy waszego ludu wyrosłym, ofiarą dumy na ołtarzu ludzkiej pomyślności. Z pośród wszystkich krajów Azji, wy jedni możecie w Japonji tę wolność otrzymaną z Zachodu, zużyć na swój własny sposób i na własny pożytek. Macie to szczęście, że nic was od zewnątrz nie ogranicza; dlatego wasza odpowiedzialność jest większa; odpowiadacie bowiem imieniem całej Azji na pytania, postawione przez Europę. W waszym kraju odbywają się doświadczenia, dzięki którym Wschód zmieni oblicze współczesnej cywilizacji, wlewając strumienie życia tam, gdzie włada tylko maszyna, zastępując zimne wyrachowanie ludzkiem uczuciem, nie dbając tyle o potęgę i powodzenie, ile o harmonijny i żywotny rozrost, o prawdę i piękność.
 Przypominam wam te czasy, kiedy to cały wschód Azji od Birmy, aż po Japonję łączyły węzły najserdeczniejszej przy-