Strona:Rabindranath Tagore - Nacjonalizm.djvu/38

wasze nerwy i nie opuszczać nigdy placówki. Istnieją jednak ideały, które nie bawią się w chowankę z naszem życiem, lecz które wyrastają powoli z nasienia w kwiecie, a z kwiecia w owoce; potrzeba im nieskończenie wiele przestrzeni, ażeby mogły dojrzeć. Owoce zaś, które one niosą, mogą leżeć całemi latami w zapomnieniu, a przecież nie gnić. Wschód z swojemi ideałami, Wschód, co kryje w swojem zanadrzu światło słońca i milczenie gwiazd stuletnich, może czekać cierpliwie, dopóki Zachód, uganiający się za korzyścią nie straci oddechu i nie ustanie. Europa w czasie jazdy ku swoim interesom rzuca z okna pociągu wzgardliwe spojrzenia na żeńca, który kosi swą trawę na polu. Podczas błyskawicznej szybkości jazdy musi jej się wydawać, jak gdyby ów żeniec był bardzo powolny i ciągle się cofał. Lecz i szybkość ma swoje granice, interesa tracą swą wartość, a głodujące serce Europy tak długo będzie jęczeć o żywność, dopóki nie przyjdzie do skromnego żniwiarza, który w skwarze słońca zbiera swe plony. Bo choć interes i kupno i sprzedaż nie mają czasu by czekać, czeka miłość a wraz z nią piękno i mądrość w cierpieniu i wszystkie te owoce nabożnej pokory i wierzącego oddania. Wobec tego będzie czekał Wschód, aż czas nań przyjdzie.
 Nie wzdrygam się uznać tego, co wielkie jest w Europie, a wielkość posiada ona bez wątpienia. Czy chcemy, czy nie, musimy ją kochać z całego serca i podziwiać tę Europę, z której płynie niewyczerpany strumień piękności i prawdy, zapładniając wszystkie kraje i czasy; tę Europę, która kroczy swym tytanicznym duchem w wiecznym wysiłku po wyżynach i dolinach wszechświata, która ogarnia swą wiedzą na równi to, co nieskończenie wielkie, jak i to, co nieskończenie małe, która zużywa wszelkich sił serca i rozumu na to, ażeby leczyć chorych i koić tę wielką niedolę, wobec której myśmy stali bezradni i zrozpaczeni, tę Europę, która potrafiła dobrocią i gwałtem nakłonić wszystkie siły przyrody, ażeby służyły dobru człowieka, która zmusiła ziemię do tego, ażeby więcej rodziła, niż to się zdawało możliwe. Taka wielkość prawdziwa może wywodzić się tylko z siły ducha. Bo tylko duch człowieka, może pewny swego ostatecznego zwycięstwa przeciwstawiać się wszelkim zaporom, odwrócić swój reflektor od tego, co samo się oczom narzuca i stać się dobrowolnie męczennikiem celów