Strona:Rabindranath Tagore - Nacjonalizm.djvu/58

Nie chcę tem samem powiedzieć, że duma ta jest nieuzasadniona. Każdy jednak rodzaj dumy zaślepia ludzi. Podobnie jak przy każdym innym środku podniecającym, objawia się pierwsze jej działanie w pobudzeniu sił żywotnych, przy większej jednak dawce zaciemnia się świadomość i powstaje oszałamiające odurzenie. Serce Europy zastygło, chełpiąc się swoją tradycją. Nietylko nie może zapomnieć, że ona właśnie jest kulturalnym Zachodem, lecz także korzysta z każdej sposobności, ażeby to innym dać do zrozumienia i w ten sposób ich poniżyć. Z tego powodu nie może udzielić Wschodowi tego, co w niej jest najlepsze, ani przyswoić sobie zupełnie tej mądrości, którą Wschód nagromadził w ciągu wieków.
 W Ameryce nie miały narodowe przyzwyczajenia i tradycje jeszcze czasu, by wbić swe szpony w wasze serce. Odczuwacie ustawicznie wszelkie swoje wady i skarżycie się, porównywując swój koczowniczy niepokój z ustaloną tradycją Europy, tej Europy, która wystawia tak efektownie na pokaz obraz swojej przeszłości. W obecnym czasie przejściowym, kiedy świta nowy okres kultury i śle swoje wici wszystkim ludom świata, aż po bezkresną przyszłość, wasza niezależność umożliwi wam właśnie usłuchać tego wołania i osiągnąć cel, do którego zdążała Europa, a w wędrówce do którego stanęła w połowie drogi. Dała bowiem odwieść się od wytkniętej drogi przez pychę.
 Nie tylko wolność każdej jednostki od przestarzałych sposobów myślenia, lecz także wasze dzieje, pozbawione wszelkich powikłań, któreby je mogły zbrudzić, predystynują was na chorążych przyszłej kultury. Wszystkie narody Europy mają gdzieś w świecie swoje ofiary. To zabija w nich nietylko duchową, lecz również i intelektualną sympatję, jaka jest potrzebna do zrozumienia innych szczepów. Anglicy nie mogą zrozumieć Indji naprawdę, ponieważ duch ich w stosunku do tego kraju nie jest wolny od samolubstwa. Jeżeli porówna się Anglję z Niemcami i Francją, łatwo przekonać się o tem, że posiada ona najmniejszy zasób uczonych którzy zajmują się literaturą i filozofją indyjską z pewnem zrozumieniem i ścisłością. To stawisko, odznaczające się obojętnością i pogardą, jest zupełnie zrozumiałe, jeżeli weźmie się pod uwagę anormalny stosunek między Anglją a Indjami, oparty na dumie narodowej i samolubstwie. A przecież wasza historja wie, co to poświęcenie