Strona:Rabindranath Tagore - Nacjonalizm.djvu/70

 To jest wszystko, co chciałem powiedzieć o społecznem i politycznem odrodzeniu Indji. A teraz jeszcze słów kilka o indyjskim przemyśle. Pytano mnie, czy przemysł indyjski podniósł się za rządów angielskich. Muszę przypomnieć, że rząd brytyjski od samego początku tłumił nasz przemysł i że od tego czasu nigdy nam rzeczywiście nie dopomógł, nigdy nam nie dodał otuchy do podjęcia współzawodnictwa z olbrzymiemi organizacjami handlowemi nowoczesnego świata. Narody orzekły, że mamy zajmywać się po wsze czasy wyłącznie uprawą roli i zapomnieć o sposobie władania bronią. W ten sposób przemienili oni Indje w szereg łatwo strawnych kąsków, które może przełknąć każdy naród, chociażby miał nie wiem jak liche uzębienie.
 Indje miały mało sposobności, by móc dowieść, jak bardzo swoisty jest ich przemysł. Ja osobiście nie wierzę w olbrzymie organizacje naszych czasów. Już sama ich brzydota przekonywa nas, że pozostają w rozdźwięku z wszechświatem. Wielkie bowiem moce przyrody objawiają swą istotę w piękności a nie w brzydocie. Piękność jest pieczęcią, którą Bóg wyciska na swych dziełach na znak zadowolenia. Nad wszystkiemi naszemi wytworami, które obrażają zuchwale prawa doskonałości i przejawiają się bezwstydnie w obrzydliwej potworności, cięży gniew Boga. Skoro wasz handel nie posiada dostojeństwa piękności, jest on nieprawdziwy. Piękność i jej siostra bliźniacza prawda, potrzebują do wypowiedzi czasu i samoopanowania. Chciwość zysku nie zna natomiast żadnych szrank, o ile chodzi o rozszerzanie swoich dziedzin. Jej jedynym celem jest wytwarzanie i połykanie. Brak jej współczucia dla pięknej przyrody i żywych ludzkich stworzeń. Jest każdej chwili gotowa niszczyć bez namysłu życie i piękność, byle móc tylko wyciągnąć z tego jakąś korzyść. Tą obrzydliwą brutalnością w handlu gardzili nasi przodkowie, którzy mieli dość czasu, ażeby oglądać spokojnie i bezstronnie wizerunek idealny człowieka. Ludzie owych czasów wstydzili się słusznie poziomego popędu zdobywania pieniędzy. W naszym dopiero okresie nauk przyrodniczych zdobył sobie pieniądz przemożne znaczenie wskutek swej wielkiej ilości. Hołdujemy mu, gdy ze szczytu nagromadzonych bogactw wyszydza podniosłe ideały ludzkości i z swego otoczenia wypędza piękność i wszystkie szlachetne uczucia. Daliśmy się mu prze-