Strona:Ramacharaka - Religje Indyj.pdf/16

dobny nacisk wyczuli na sobie Dzainiści, których kult byt częścią ogólnego buddyjskiego ruchu, chociaż, pozostał niezależnym od niego. Dżaini więcej lub mniej opierali się Braminom, ale w końcu musieli porzucić pierwotne stanowisko i teraz patrzy na nich w Indjach raczej jako na współczesnych odszczepieńców, niż na inowierców.
 Taki bieg rzeczy doprowadził do tego, że w Indjach istnieją teraz tylko dwie wielkie religijne szkoły: 1) Wisznuici czyli Wajsznawi, którzy oddają cześć Wisznu, i 2) Sziwaici czyli Szaiwi — czcciciele żeńskiego pierwiastka Sziwy. Mimo, że istnieje niemała ilość „wędrownych kultów i sekt“, stojących zewnątrz tych dwuch wielkich działów hinduskiej religji, większość ich, jak wysokich, tak i niskich, jak kwitnących, tak i upadających, można podporządkować pod ten lub inny kult, czyli do tej lub innej szkoły. Zaznajomimy się później z tymi kultami w ich obecnej postaci z wszystkimi ich licznymi podziałami i charakterystycznymi właściwościami każdego znich. Pierwej jednak zbadamy rozwój tych dwóch szkół, rozpoczynając od starożytnych czasów aż do obecnego ich stanu, z punktu widzenia głównie ich wpływu na myśl filozoficzną w Indjach i na krzewicieli religijnego i filozoficznego myślenia w kraju.
 W chwili kiedy rozwijały się kulty Wisznu i Sziwy, a szkoły buddyzmu i dżainizmu podnosiły i kierowały wejrzeniem mas, umysły Indyj czysto filozoficznego kierunku nie pozostawały także bezczynnymi. W Indiach było nie mało takich umysłów; trzymały się one zasadniczych pierwiastków nauki o Brahmanie, jako o Jedynym Naczelnym Bycie, i wewnętrznych nauczań, zawierających ideję o Tem. Uczyli się Upaniszad, jak nigdy przedtem, i liczba ich, dzięki wielkim nauczycielom, znacznie się powiększyła. Filozofowe posuwali naprzód nauki panteistycznego monizmu w kierunku systemu Wedanty i systemu Sankhya zdobył wielu wyznawców. Szczególnie ważną była praca i wpływ Szankaraczaria, wielkiego systematyka Wedanty, żyjącego w ósmym wieku po N. Ch. Odtwarzył on ten system w jego dawnej potędze i założył szkołę adwajtistuwanti-dualistów. Szkoła ta trzymała się ściśle idei Brahmana czyli Tego, jako absolutnej Realności, uważając wszystko istniejące zewnątrz niej za Maję — iluzyjny, fenomenalny wszechświat. Brahmana uważano za jedyną prawdę, i indywidualny Atman, czyli duch — utożsamiał się z Brahmanem. Wisznuici (czyli Wajszuawici), wyznawcy Wisznu uważają Szankaraczarję za przedstawiciela swej szkoły, a dzieła jego jakgdyby to potwierdzają, ale mimo to, widocznie, połączył się on z Szaiwami, czccicielami Sziwy, w ogólnej walce z buddyzmem i dżainizmem. W istocie, obie szkoły i Waisznswów i Szaiwów, mogą bez najmniejszego wahania przyjąć nauki Wedanty drogą prostego utożsamienia ich bóstwa z Brahmanem, czyli Tem.
 W 12-ym wieku po N. Chr. pojawił się Ramanuga, drugi wielki nauczyciel Wedanty. Nie zgadzając się z nauczaniem Szankaraczarji o absolutnym monizmie, czyli anti-dualizmie, stworzył system „zmiękczonego-dualizmu“, czyli Wiszisztadwajte, uznającą istnienie indywidualnych dusz czyli Atmanów, którzy pochodząc od Brahmana, nie mogą,