Strona:Ramacharaka - Religje Indyj.pdf/30

Szaktiowie.

 W poprzednim odczycie wskazywaliśmy na wzajemny stosunek kultu Szakti i Sziwy. Kult Szaktiów jest kultem Szakti. czyli twórczego, światowego pierwiastka, pojmowanego, jako pierwiastek czyli właściwość żeńska, — jako Matka wszechświata. Wielu znawców uważa, że kult szaktiów jest przeżytkiem elementarnego kultu żeńskiego pierwiastka świata, czyli Żeńskiej strony przyrody, czyli bóstwa, być może, przyswojonego przez aryjczyków od tubylczych plemion Indyj, z któremi się zetknęli. Jakkolwiek było, wyobrażenie to w wysokich i niskich swoich formach silnie porwało szaiwitów, ponieważ odpowiada wysokim i niskim formom samego kultu Sziwy, i zwykle mu towarzyszy,
 Kult szaktiów w wyższe; swojej formie zawiera się wczci i ubóstwianiu macierzyńskiego oblicza przyrody, czyli boskiego macierzyństwa. Przyciąga on wielu zwolenników Sankhyi, którzy widzą w Szakti pierwiastek Prakriti, czyli twórczej energji przyrody, lub samej przyrody, w przeciwieństwie do Puruszy czyli Ducha, który, jak sądzą, jest przedstawiony w osobie Sziwy. Dla innych, kult szaktiów jest pełen takiego samego czaru, jak kult przyrody dla starożytnych greków i innych narodowości, kult, który natchnął wielu poetów zachodu do rapsodów na cześć uosobionej przyrody. Wielbiciele Uota Uitmana i innych poetów, zakochanych w przyrodzie, mogliby zrozumieć wiele z najsubtelniejszych i złożonych idei szaktiów. Wiele wyższych kultów szaktiów posiada rytuał wielkiej piękności i odznacza się ciekawymi obrzędami, natchnionymi poetycznym idealizmem.
 Podobnie atoli do bliskiego mu kultu Sziwy, kult szaktiów ma i swoje niemiłe strony, W przeciwieństwie do ulubionych przez wyższe sekty wspaniałych podobizn i wyobrażeń Szakti, jako piękna i łaski przyrody — niższe sekty wyobrażają sobie Szakti we wstrętnych obrazach śmierci, choroby, dżumy, okropności i innych ciemnych stron przyrody i spraw. Wyższe sekty widzą w Szakti boski żeński pierwiastek obdarzając go przymiotami macierzyńskiej miłości i oddania się uduchowionego, w całej ich miękkości i czarze. Niższe sekty wyobrażają sobie Szakti w postaci grub stron żeńskej przyrody, zepsucia i szalonej, zwierzęcej namiętności. Podobnie jak sama kobieta jest zdolna podnieść się na wielkie wyżyny, i upaść na dno występku, tak i wyobrażenia szaktiów, zgodnie z ich własnym charakterem, to wznosiły się bardzo wysoko, to staczało się zupenie nisko. Wyższe sekty widzą „magiczność przyrody“ w dziwnych przemianach i cudownych zjawiskach. Starają się panować nad jej procesami przy pomocy wyuczenia się zgodnie z teoriami fizyki i psychologji, utajonych jej praw. Niższe sekty zniekształcają tę naukę. Tworzą z niej wróżbiarstwo lub zmieniają w mgliste i poniżające formy cudownych psychicznych zjawisk, przypominające obrzędy niższego Wuduizmu i zaklęć; tworzą w ten sposób coś zupełnie odpowiadającego niższym obrzędom kultu Sziwy. W ten sposób, jak u szaiwitów, tak i u szaktiów spotykamy paradoksalne przeciwieństwo między bardzo wzniosłem i bardzo niskiem.