Gatunek ziemi. Prużańskie obfituje przeważnie w ziemię czarnoziemną, mułowato-gleistą i gliniastą. W Wołkowyskiem ziemia przede wszystkiem żytnia, aliaż piasku i gliny w rozmaitych gatunkach. W stronie północnowschodniej i południowej mocno przypiaskowa, a więc mało urodzajna. W okolicach m. Piesek[1] piaski miejscami lotne. Co do jakości, najlepsze grunta (czarnoziemne, czarnoziemno-mułowate i mułowato-gliniaste) pod Krzemienicą i nad rz. Świsłoczą (popielataja ziemla) tudzież pomiędzy Izabelinem, Podoroskiem i Łopienicą. Zachodnia część powiatu posiada grunta również żyzne (szaraja ziemla), na których częstokroć można ujrzeć łany piękną pokryte pszenicą. Wreszcie w Słonimskiem ziemia co do jakości przeważnie zwirowata i przypiaskowo-gliniasta. Najlepsze grunta leżą w stronie północno-zachodniej (Dereczyn, Hołynka, Iwaszkiewicze, Jeziornica).
Lud sieje oziminę, po niej jarzynę, w trzecim zaś roku pole pozostawia ugorem i mówią wtedy, że ono poparuje, poparem leży, hulaje. Cięższe grunta wyrabiają za pomocą przeorywki (trajaniny) i włóczki, uskutecznianej broną wielką drewnianą o długich zębach. Socha, o dwóch wązkich z drzewa osowego odkładnicach, i brona, o której tylko co wspominałem, to są jedyne narzędzia przez lud litewski do uprawy ziemi używane.
Pszanica (pszenica) pszanicznica, pszenianka, czyli słoma pszenna; pszonisko, ścierń pszenna v. pszenicznisko.
Piaszczysty po większej części skład ziemi nie pozwala na uprawę pszenicy; wyjątek pod tym względem stanowią niektóre miejscowości powiatu prużańskiego, jak niemniej północno-zachodnie i północno-wschodnie okrainy ziemi słonimskiej, wreszcie w Wołkowyskiem miejscowości położone nad rz. Świsłoczą i okolice Krzemienicy, gdzie, tak dwory, jak i włościanie, nieraz dość znaczne obszary pszenicą obsiewają. W okolicach nieobfitujących w dobrą ziemię lud na lepszych kawałkach ziemi sieje pszenicę jarą.
Mąka pszenna używa się do wypieku obrzędowego pieczywa, z niej również wyrabiają się komunikaty, ztąd łany pszeniczne lud uważa za miejsca bezpieczne podczas groźnej burzy, jak niemniej wcale nieprzystępne dla szkodliwej działalności niewidzialnych duchów.
Żyto (żyto), słoma żytnia, sałoma żytnia, ja[2] v. rżanica, arżanica; plewa żytnia, miekina v. mekina (Pr.) żytnia; mąka, muka żytnia, rżana v. arżanaja; ścierń żytnia, rżysko v. rżyszcze. Mąka żytnia razowa służy u ludu do wypieku chleba. Na Polesiu tudzież w Słonimskiem w powszechnym użyciu chleb puchowy, tj. zmięszany niemal pół na wpół z plewą żytnią, a w braku
