mentów późniejszych z r. 1166[1] dalsze godności w tym porządku: scholastyk, kustosz, kantor. Do dziekana należało przestrzeganie statutów i karności w kapitule i w jego ręku znajdowała się pieczęć kapituły[2], której odciski z początku wieku XIII z wizerunkiem ówczesnej katedry romańskiej dotąd się dochowały[3], proboszcz zajmował się zarządem wspólnego majątku[4], a już równocześnie z organizacyą kapituły urządzono przy niej szkołę. Ze spisu ksiąg biblioteki katedralnej łatwo określić, czego tam uczono. Jak wspomnieliśmy, była tam teologia, prawo i filozofia, ale obok tego Sallustius, Terontius, Persius w dwóch egzemplarzach, Ovidius de Ponto, Statiusa Thebais, przytem Dialectica, Orator i Regulae grammaticae[5].
A jakież były najdawniejsze statuty i reguły kapitulne? I na to pytanie można odpowiedzieć. Nie znamy wprawdzie pierwotnych statutów przez samą kapitułę uchwalonych, ani też postanowień biskupów krakowskich, odnoszących się do jej urządzenia, ale możemy natomiast odszukać regułę, która w początkach, zanim własne ustawodawstwo działać mogło, była podstawą, lub wskazówką postępowania. Do starodawnego rękopisu kapituły, obejmującego zbiór Collectio trium partium, dołączono współcześnie czy później jeszcze zbiór inny składający się z różnych części. I ten zbiór, jak pismo wskazuje, pochodzi z XI lub początku XII wieku i zawiera właśnie te przepisy, które były najpotrzebniejsze dla nowo urządzonej kapituły. A naprzód mieści się w nim odrębny zbiorek mały, złożony z 147 przepisów odnoszących się do święceń, do urzędów kościelnych, do życia duchownych, dyscypliny kościelnej, stosunku do władzy świeckiej, wreszcie do życia kanonicznego presbyteryów biskupich i kongregacyi kanonicznych czyli kapituł. Po bliższem przyjrzeniu się tym przepisom można ocenić, że zbiorek ten jest odmienną do pewnego stopnia redakcyą reguły kanonicznej przypisywanej Amalaryuszowi, dyakonowi z Metz, a ogłoszonej z mocą obowiązującą z inicyatywy cesarza Ludwika Pobożnego na synodzie w Akwizgranie w r. 816 lub 817. Autor korzystał przedewszystkiem z dzieł ojców i pisarzy kościoła św. Hieronima, Augustyna, Izydora, papieży Leona I, Grzegorza I, nadto
- ↑ Kod. dypl. katedry krak. I Nr 1.
- ↑ Codex dipl. Poloniae I Nr 7 r. 1207, „Ego Visslaus decanus Cracoviensis consensi et subscripsi et sigillo Capituli communivi”.
- ↑ Piekosiński, Pieczęcie polskie wieków średnich (Sprawozdania komisyi dla badania historyi sztuki w Polsce. T. VI, zeszyt I r. 1897) podaje pod Nr 32 i 33 podobiznę tych pieczęci.
- ↑ Kod. dypl. katedry krak. I Nr 11, „quod cum ipsi cum eorum preposito prouentus castellature, que Chropi dicitur communes haberent, ita quod prepositus ipse certa porcione contentus, reliquas inter eos, distribuere tenebatur” r. 1220. Jakim był dalszy ustrój kapituły, nie mamy wiadomości, a w szczególności, czy przestrzegano, o czem później źródła wspominają, aby kanonicy mieli odpowiednie święcenia jak np. w akcie z r. 1222 (Kod. dypl. mogilski Nr 2), gdzie wymieniono osobno 6 kanoników presbyterów, 4 dyakonów i 5 subdyakonów. Prawa kapituły krakowskiej ograniczające biskupa przy wykonywaniu pewnych jurysdykcyjnych czynności warunkiem zezwolenia kapituły, zdają się być późniejszego pochodzenia, a powstały pod wpływem zarządzeń stolicy apostolskiej (Cod. dipl. Pol. I, Nr 7).
- ↑ Mon. Pol. I, str. 377.
