Strona:Romain Rolland - Dusza Zaczarowana III.djvu/27

widział w książkach, a dużo także w samem życiu, zachował pod szpakowatą czupryną naiwność komiczną, wzruszającą, a nawet... przerażającą, bowiem dopuszczającą każdy fanatyzm. Zmysł moralny bardzo wysoki, zmysł psychologiczny zmarniały. Nie rozumie zgoła tego, co nie jest doń podobne.
 Syn podobny zupełnie. Młody doktor sorboński, w wieku lat trzydziestu, bronił wybitnej tezy. Historyk ten widzi świat przez okulary ideji, swoich, oczywiście. Okulary te powinienby uregulować okulista. Nie stało się to jednak wcale. Dla niego, podobnie jak dla ojca „na czele wszystkiego“ nie stoi fakt, ale „zasada“. Republika jest zasadą. Zwycięstwa pierwszej Rewolucji posiadają oczywistość teorematu. Rozpalająca się wojna jest to nieunikniony ciąg dalszy demonstracji. Ma za zadanie utrwalić w świecie na nowo demokrację i pokój. Ni jeden, ni drugi nie przypuszczają nawet, że mądrzej byłoby może pokój ten zachować, nie wątpią natomiast, że ci którzy go łamią są ludy niedojrzałe, niezdolne pojąć i przyjąć prawdy. Należy tedy zmusić je do, tego dla dobra ich samych, oraz całego świata.
 Dwaj ci mężczyźni, ojciec i syn... rzec można bracia w różnym wieku, podobni do siebie i złączeni miłością, smukli, sztywni, chudzi i dumni, żyją w atmosferze ideologji, nie dopuszczającej cienia wątpliwości. Wiedza ich, z całą uczciwością służy wierze demokratycznej. Sumienie stanowi ich wiarę. Wierzą. Wierzyliby nawet na stosie. (Stosem dla syna będzie rów strzelecki, a znajdzie się na tym samym stosie ojciec, z zakrwawionem sercem)... Wierzą... A ludzie ci mogą jednocześnie twierdzić, że są wolnomyślicielami!...
 Młody Girerd jest narzeczonym Lidji Murisier, pieknej, dzielnej dziewczyny, z zamożnej rodziny genew-

9