Strona:Roman Dmowski - Myśli nowoczesnego Polaka.djvu/94

szerzenia jej na wszystkie warstwy społeczeństwa. W miarę jak źródło organizacji prawno-państwowej przenosi się od narodu, rządzącego się przez swych przedstawicieli, w miarę jak pod wpływem postępu oświaty wszyscy członkowie społeczeństwa stają się uczestnikami kulturalno-narodowego życia, jak pod wpływem postępu ekonomiczno-społecznego wzmacnia się spójność i wzajemne uzależnienie od siebie warstw i jednostek, składających naród, cały interes publiczny ześrodkowuje się na narodzie, na tej samoistnej organizacji społecznej, będącej źródłem instytucyj publicznych i cywilizacyjnych, twórcą form życia, od których zależy materjalny i moralny dobrobyt jednostki. Stąd partjotyzm, na który dawniej składało się z jednej strony napół fizjologiczne przywiązanie do ziemi, do danych warunków przyrodzonych, z drugiej zaś wierność królowi i przywiązanie do danej organizacji państwowej, w swej formie nowoczesnej coraz bardziej staje się wyłącznem przywiązaniem do swego społeczeństwa, do jego kultury, do jego ducha, do jego tradycji, zespoleniem się z jego interesami, bez względu na jedność lub rozdział polityczny, a nawet na terytorjum.
 Ten nowoczesny partjotyzm, a raczej nacjonalizm w szlachetniejszem tego słowa znaczeniu, najdalej jest posunięty w rozwoju tam, gdzie najstarszy jest samorząd polityczny społeczeństwa, mianowicie w Anglji. Podstawą jego — przywiązanie do angielskiego języka, zwyczajów, tradycji, do instytucyj angielskich i przejawów angielskiego ducha, wyrazem zaś głównym obrona interesów angielskich zawsze i wszędzie oraz noszenie ze sobą Anglii po całym świecie, polegające na tem, że Anglicy tak bogatą mają indywidualność narodową i tak silnie są do niej przywiązani, że w drobnych nawet grupkach na obcym gruncie zdolni są sobie angielskie życie stworzyć i oprzeć się asymilującemu wpływowi otoczenia. W światlejszych umysłach ten patrjotyzm czy też nacjonalizm angielski obejmuje nietylko społeczeństwo samej Anglji, ale rozciąga się na wszystkich Anglików rozległego imperjum brytańskiego, dziś zaś już nawet zaczyna się rozciągać na cały świat, mówiący po angielsku, a więc i na nienawidzonych dawniej Amerykanów, czego świeżym, znakomitym objawem jest testament Cecila Rhodesa.
 Skutkiem tych, mających swe głębokie źródła społeczne przemian patrjotyzm niemiecki, polegający na przywiązaniu do niemieckiego języka, kultury, tradycji i t. d., wypiera stopniowo dynastyczne i terytorjalne patrjotyzmy saskie, bawarskie, wirtemberskie, ba, nawet już grozi poważnie austrjac-