lania „questionem movere”, o ile sądzić możemy, z urzędu, następnie w razie criminis recentis (c. 20) nie potrzeba było trzymać się przepisu, że pozywać można tylko przez woźnego, a schwytanie na gorącym uczynku (c. 126), lub téż zła albo dobra sława, jakiéj dotychczas oskarżony używał, wpływała znacznie na to, na któréj stronie spoczywał ciężar dowodu. Gdy bowiem używał dobréj sławy, natenczas wedle c. 28 mógł się oskarżony o gwałty przysięgą własną od zarzutu oczyścić[1], jeśli powód swego twierdzenia nie udowodnił. Zarazem z tego postanowienia wypływa, że sądowi nie wystarczało do uwolnienia od zarzutu to, że skarżący swego oskarżenia nie dowiódł, owszem, że pomimo tego zarzut ten tak długo ciążył na pozwanym, jak długo tenże przysięgi oczyszczającéj nie złożył. To samo, jak widzieliśmy wyżéj, zachodziło w przypadku, gdy oprawca kogoś oskarżał; wtedy bowiem obwiniony, jeśli oprawca nie przystawił do sądu „hominem, qui eum in furto inculpare debuerat”, był dopuszczany do przysięgi oczyszczającéj. Jak więc z tego wszystkiego widzimy, o ile rozprawa przeprowadzona wskutek oskarżenia oprawcy stosowała się do postanowień prawa pisanego, o tyle znów władza chwytania i więzienia obwinionych przez justycyjaryjusza na skutek denuncyjacyi, lub pogłoski notorycznéj, również rodzaj śledztwa uprzedniego, jakie tenże przeprowadzał, a wreszcie występowanie w roli oskarżyciela było z prawem tém zupełnie niezgodne, nie mogło téż się z niego wcale wywodzić, ani téż z niego powstać. Jest tu więc widoczny wpływ obcy.
Wprawdzie wywiedliśmy początek urzędu oprawców z Czech, lecz nie możemy twierdzić, ażeby zasady, na któ-
- ↑ O takiem badaniu sławy świadczy także jedna zapiska sądu Brzeskiego z r. 1399, przytoczona przez Hubego, (Prawo polskie w XIV wieku, p. 174): „extunc iudex fecit indagare alios”, aby się dowiedzieć, „utrum ille homo bene est conservatus inter homines et utrum unquam furticinium solvit aut eciam culpa sibi pro ipso impingebatur; extunc rescivi, quod est homo bonus, tunc adiudicavi sibi soli iuramentum prestare”.
