Strona:Rus Jarema Kusztelan - Rodowód spółek ludowych.pdf/15

III.

Stansław Staszic i Rzeczpospolita Hrubieszowska.

 Tym, który najlepiej podjął myśl przewodnią reformy włościańskiej w drugiej połowie 18. w., był Stanisław Staszic, syn burmistrza z Piły, zmarły przed stu laty.
 Prawie równocześnie, kiedy Robert Owen w Anglji wcielał w życie różne osady kolektywistyczne, a Fourier we Francji głosił, że „w cywilizacji nędza wynika z samego nadmiaru bogactw“, Stanisław Staszic założył w Polsce Rzeczpospolitą Włościańską, „Towarzystwo rolnicze hrubieszowskie w zamiarze udoskonalenia rolnictwa i przemysłu, oraz wspólnego ratowania się w nieszczęściu“. „Przekonany o prawdzie zasady miłości bliźniego, postanowiłem nato życie moje poświęcić“, mówi Staszic w swej autobiografji, „abym los kilku lub kilkadziesiąt familij polepszył i życie im swobodniejsze uczynił. Przez całe więc lata ograniczałem się w wydatkach moich, bym oszczędności te potrzebniejszym odemnie poświęcił. Tak przez lat 50, utrzymując się najskromniej, zebrałem fundusz, wystarczający na kupienie włości Hrubieszów i urządziłem ją dla szczęś-