Strona:Rus Jarema Kusztelan - Rodowód spółek ludowych.pdf/18

IV.

Karol Marcinkowski i zaczątek myśli „Państwa w Państwie“ w byłej dzielnicy pruskiej.

 Nowy prąd do naszych reform społecznych i gospodarczych wniosła emigracja polska w Anglji i we Francji po roku 1831. Wprowadziła ona pierwsze wiadomości do kraju o kooperacji angielskiej i francuskiej. W Wielkopolsce, w Poznaniu — wracając do kraju — zjawił się w erze przedkonstytucyjnej człowiek, który zrozumiał potrzeby narodu, stał na wyżynie wiedzy nowoczesnej, posiadając doświadczenie, zebrane podczas wędrówek tułaczych po Szkocji, Anglji i Francji. Był nim Karol Marcinkowski, dziecię ludu polskiego, doktor medycyny, uczestnik powstania listopadowego, pierwszy organizator naszego rolnictwa. W Anglji, podczas emigracji, badał on stosunki społeczne i ekonomiczne i przyszedł do przekonania, że w odradzającej się Polsce potrzeba najwięcej oświaty i pracy społecznej. Wróciwszy do kraju przed stu prawie laty, zaczął u nas działać, gromadząc naród koło siebie; jedną ręką kładł podwaliny pod budowę obrony kraju, a drugą wskazywał drogę, kędy iść trzeba. W ten sposób zaczęła się tworzyć wśród wrogiej