Strona:Rus Jarema Kusztelan - Rodowód spółek ludowych.pdf/28

czątku Liga utworzyła wydział rolnictwa i interesów włościańskich. Cieszkowski, jako kierownik Ligi, zajął się między innemi w szczególności propagandą idei asocjacji i wydał w tym celu bardzo liczne, wytwornym stylem napisane, a w wysokim nastroju społecznym i narodowym utrzymane okólniki i instrukcje, odnoszące się do asocjacji, mianowicie o potrzebie zakładania różnych towarzystw i stowarzyszeń, opartych na samopomocy i solidarności. Pod wpływem tej propagandy, znakomicie prowadzonej, krzątano się u nas raźno około zakładania kas oszczędności i pożyczek. Tak powstawały pierwsze spółki i towarzystwa w powiatach Średzkim, Śremskim, Inowrocławskim, Kościańskim, Wrzesińskim i t. d. Towarzystwo oszczędności w Środzie było jedno z pierwszych, i tu powstała myśl, wyrażona przez usta Wolniewicza, aby „zjednoczyć kasy oszczędności z kasami pożyczki“. Mimo, że pierwotna ta myśl spólnictwa ludowego we formie towarzystw i spółek nie powiodła się, jednakże nie zanikła ona i parła do coraz nowych pomysłów i przedsięwzięć. Około roku 1860 ruch ten wzmógł się przedewszystkiem za sprawą braci ligowych, prowadząc do zakładania pierwszych nowożytnych spółek.
 Mimo takiego rozwoju Ligi Polskiej, August Cieszkowski w nowożytnym ruchu spółkowym bezpośrednio nie brał udziału. Jednakże, w myśl wskazań Ligi Polskiej, utrzymywał