Strona:Rus Jarema Kusztelan - Rodowód spółek ludowych.pdf/55

 Refleksje nad sytuacją ekonomiczną i społeczną w był. dzieln. pruskiej zrodziły w Kalksteinie to przekonanie, że Polacy stoją na przełomie, na którym przyszłe i obecne warunki bytu prą ku przeobrażeniu ustroju społecznego — i to w tym kierunku, aby zredukować w znaczeniu socjalnem i gospodarczem większą własność ziemską i gospodarkę latifundjalną, a podnieść do wyższej godności ekonomicznej i społecznej włościaństwo i gospodarstwo chłopskie. Mianowicie, spostrzegł on, „że inny podział ziemi pomiędzy warstwy społeczne jest postulatem czasu, i że we własnym interesie trzeba pobierać i przyspieszyć urzeczywistnienie tego procesu organicznego przez spontaniczne tworzenie średnich gospodarstw włościańskich“. „Od nas będzie zależało — mówił — „czy na własnych śmieciach sami będziemy umieli rozwinąć własne zdolności cywilizacyjne. Bolesna, ale niechybna wskazówka z góry uczy nas, że kwestja, która nas zajmuje, ma przeważnie ekonomiczne podstawy, a załatwioną być może tylko na drodze reformy socjalnej. Prawo z dnia 26. kwietnia 1886 r. stawia nas wcale niedwuznacznie wobec alternatywy: albo zdobędziemy się o własnych siłach na reorganizację społeczną, albo nie będzie dla polskiej własności ziemskiej wogóle miejsca w przyszłem życiu społecznem tej dzielnicy. Ponieważ wybór w tych warunkach trudnym być nie może, trzeba zespolić wszystkie siły, aby w zrozumieniu swego