Strona:Rus Jarema Kusztelan - Rodowód spółek ludowych.pdf/56

istotnego interesu w łonie społeczeństwa nietylko rozbudzić myśl reorganizacji społecznej, ale rozbudzić ją wcześniej, mianowicie zanim prawo kolonizacyjne zdąży nam oktrojować reformę. Poświęceniem reszty kastowych nawyknień i przesądów potrzeba nam uprzedzić zamierzoną przez rząd reorganizację, a więc o własnych siłach kolonizować, użytkować materjał swojski i tworzyć w rolnictwie rodzimy stan średni. Zważywszy zaś, jakie są warunki bytu naszego wewnętrznego, i zważywszy, jakiemi środkami intelektualnemi i materjalnemi rozporządzamy, i jakiemi rozporządzać nam wolno, zespolenie sił ku wewnętrznemu rozkolonizowaniu się i uspołecznieniu większych warstw narodu zrealizować wypadnie na najprzystępniejszej na teraz, i jak sądzę, najkorzystniejszej podstawie, t. j. na instytucji spółek zapisanych.
 System osadniczy Kalksteina polegał na tem, że podstawę jego tworzyły spółki osadnicze, gospodarcze, dzierżawne we formie spółek zapisanych, scentralizowanych w 2 spółkach ziemskich, poznańskiej i toruńskiej, których szczyt stanowił Bank Ziemski pod kierownictwem Kalksteina, finansując cały system osadniczy. Spółki osadnicze były organizowane przeważnie jako spółki dzierżawne w ten sposób, że osadnicy mieli płacić każdy ze swej parceli stały czynsz, który spółki rozdzielały na dwie części: jedna część prze-