Strona:Rus Jarema Kusztelan - Rodowód spółek ludowych.pdf/57

znaczoną była na dzierżawę, należną właścicielowi, druga na osobny fundusz, który w przeciągu szeregu lat wraz z procentem miał wzrość do wysokości ceny kupna, za którą pierwotny właściciel ziemi obowiązany był sprzedać spółce swą majętność. Tym sposobem spółka przywłaszczyła z czasem członkom ich parcele dzierżawne w stosunku do poczynionych opłat. Spółki takie scentralizowane były w organizacji wyższego rzędu, t. j. w Spółkach Ziemskich, które były przedsiębiorstwami zakrojonemi na szerszą skalę, mającemi cechę instytucji centralnej. Nie miały one żadnych statutem określonych ograniczeń, ani co do miejsca, ani co do ilości posiadanych majątków. W każdym pojedyńczym wypadku rozstrzygano, czy regulacja miała być przeprowadzoną sposobem dzierżawnym, amortyzacyjnym lub innym. Naczelne stanowisko w systemie zajmował Bank Ziemski, jako towarzystwo akcyjne, finansujące całą działalność osadniczą. Obok tego systemu osadniczego Kalksteina tworzyły się, niezależnie od niego, spółki parcelacyjne o charakterze więcej spekulacyjnym i drobne włościańskie spółki parcelacyjne, trudniące się przeważnie regulacją hipotek w uzupełnieniu działalności kredytowej Banków Ludowych. Cały ten aparat osadniczy, mimo wielkich trudności, wynikłych z powodu braku kapitału, szykan rządowych i ograniczeń osadnictwa polskiego przez prawo osadnicze w roku 1904 i następ-