4 Chromy dalej zajdzie. — Knap. 69.
Chromy cierpliwy dalej zajdzie, niż zdrowy leniwy. Now. 10.
5 Kto z chromym mieszka, i sam za czasem chramać hędzie. — Kosz. Lor.
Jeśli z chromym mieszkać będziesz, i sam się chromać nauczysz. Wokab. z r. 1580. Kto podle sąsiada chromego mieszka, i sam chromać się nauczy. Falib. Dysk. Jeśli będziesz mieszkał z chromym, sam się nie nauczysz chodzić. Glicz. Wych.
6 Nie darmoś się ty chromym, łysym, zezowatym, garbatym i t. p. urodził. — Knap. 568; Czel. 271.
T. j. nie darmo cię natura nacechowała, jesteś nicpoń.
Chronić się.
1 Chroni się go, jak czego złego. — Ern. 438.
2 Chroni się go jako ognia. — Żarn. Post.
3 Chroni się go jak węża.
4 Chroni się go jak wilka. — Chrość. Phars.
5 Chroni się go, jak wściekłego psa.
Takich ludzi mamy się chronić, jak wściekłych psów. Petr. Ekon.
6 Chroni się przed nim, jak przed złym groszem. — Linde, p. w. Chronić się.
7 Chroni się tego, jako pies kija. — Knap. 70.
Chrosnąć.
Gdzie nie chrośnie, tam nie urośnie.
T. j. kto chce mieć obfity plon, nie powinien żałować nasion. Przy gęstej siejbie ziarna rzucane w ziemię wydają pewien szelest, chrzęst, chróst.
Chróst.
1 A naszy w chróst. — Ryś. cnt. 1; Dar. W. 95.
A moi w chróst. Knap. 1203.
T. j. uciekli, umknęli, wzięli nogi za pas.
2 Łakoma rzecz chróst. — Ryś. cnt. 8.
Linde (p. w. Chróst) jako objaśnienie dopisał: „potrzebny wielce w gospodarstwie, wyrywają go z płotów.” Darowski (w Wieńcu r. 1812, N. 11) wykład ten za mylny poczytuje i objaśnia: „w kuchni polskiej rodzaj ciasta smażonego, słodkiego, tłustego i kruchego nazywa się chróstem zapewne dlatego, że chróści w zębach. Wspomina je Gołębiowski w Domach i Dworach. To jadło uchodzi za wielki przysmak na Litwie, gdzie Rysiński spisywał przysłowia i być może przysłowie wzmiankuje o niem.”
Chryste ob. Chrystus.
Chrystus. Chrystusowy.
1 Gdy się Chrystus przed pełnią rodzi, w następny rok urodzaj dogodzi. — Wierzb. 183.
2 Gdzie Chrystusowa dziedzina, tam murem i pajęczyna. — Bar. N.
3 Głowa jak malon, niech będzie Chrystus pochwalon.
Malon=melon.
4 Kto po Chrystusie żyje, ten na krzyżu umiera.
5 Nie robi tego dla Chrystusa, ale dla chleba kusa.
6 Panie Chryste, serca nie odmieniaj. — Ryś. cnt. 12.
Chrzan.
1 Chrzan po sztuce mięsa.
Zapóźno, łyżka po obiedzie.
2 Chrzan się chlubił: „dobry ja z miodem.” A miód na to. „kat cię prosi, dobry ja i bez ciebie.” — Ryś. cnt. 2; Wójc. Przyp. 5; Czel. 504.
3 Chrzan z miodem dobry, a miód sam. — Knap. 70.
Dobry chrzan z miodem, miód sam. Knap. 1025.
4 Co chrzan, to łyżka.
5 Dobry chrzan, ale nie sam.
Chrząszcz ob. Chrabąszcz.
Chrzciny.
Nie byłeś na mych chrzcinach. — Knap. 557.
Nie ucz mnie, nie jesteś starszym, doświadczeńszym ode mnie.
Chuch.
Ani chuchu, ani duchu.
T. j. zimno, lub też: ani słowa nie powiedział, ani pary z ust nie wypuścił.
Chuchać.
I chuchać i dmuchać.
Być zmiennym; raz ganić, drugi raz chwalić.
Chudak.
Gdy chudak pana daruje, djabeł z niego przekwintuje. — Ryś. cnt. 4 (wyd. z r. 1618).
Gdy chudak pana daruje, djabeł z niego przepieruje. Ryś. cnt. 4 (wyd. b. m. i r.).
Przekwiutować, przepierować = wyszydzać, żarty sobie stroić z kogo.
Chudoba.
1 Chudoba cnoty nie traci. — Ryś. cnt. 2; Knap. 70; Gem. I. 121; Flor. 186; Żegl. I. 15; Mon. Ench. 181; Trotz, p. w. Chudoba; Mon. Gr. 372; Czel. 171; Wójc. Obr. II. 58; Żup. 20; Mas. 28.
2 Chudobie ciszej. — Knap. 70; Czel. 171; Żup. 28.
T. j. ubogi żyje spokojniej.
3 Chudobie wszędy piskorz. — Knap.70 i 543; Czel. 174.
Chudobie wszędzie piskorz. Trotz, p. w. Chudoba.
T. j. ubogiego wszędzie krzywdzą.
Chudobny.
Na chudobnych ludzi wszędzi paści. — Cinć. 24.
Chudobny = biedny, ubogi. T. j. ubogich nie brak, wszędzie pełno.
Chudy.
1 Chudá, jak wolská śmierć. — Mát. rkp.
Wolska = wołowa.
