11 Wystrychnął go na dudka. — Linde, p. w. Dudek.
Wykierował go na dudka. Petr. 177.
Oszukał go, lub ośmieszył, wystawił na pośmiewisko, zawstydził.
12 Znać dudka między dzięcioły. — Ryś. cnt. 18; Wójc. Zar. II. 206.
Zawżdy łacno znać między kury dudka. Rej. Zwierz. Dudka między kokoszami snadnie poznać. Stryj. Kron.
13 Znać dudka z czubka. — Knap. 1361; Żegl. I. 178; Trotz, p. w. Dudek; Now. 110.
14 Żebyś wlazł na kogutka, nie przekonasz dudka.
T. j. na upartego, głupiego niema lekarstwa.
Miejscowe przysłowie lubelskie; wspomniany tu jest kogutek na wieży trynitarskiej w Lublinie.
Dudkować.
1 Nie dudkuj złemu plemieniu, nic na tym choć ma w rzemieniu. — Ryś. cnt. 11.
T. j. nie pochlebiaj, nie nadskakuj złemu, choćby nawet bogatemu.
2 Wszyscy tam radzi dudkują, gdzie dudy ładują. — Trzt.
Linde (p. w. Dudy) objaśnia: gdzie zapłata, tam muzyka, jaka płata, taka robota.
Dudnić.
Dudni jak w gárku. — Koś. 100.
Dudy.
1 Jak dudy grają, tak skaczą.
Tak skakać, jak zagrają dudy. Bratk.
2 Jak dudy nadmiesz, tak grają. — Knap. 289; Ern. 1346; Żegl. II. 94; Trotz, p. w. Dudy; Wójc. Prz. II. 18; Now. 27; Czel. 43 i 603; Lom. 13.
Jak dudy nadmiesz, tak zagrają. Mon. Gr. 384. Jak dudy nadmą, tak dudy grają. Kolb. VIII. 254. Jako dudy nadmiesz, tak ci grają. Cinć. 18.
3 Jak dudy ten człowiek. — Knap. 289.
Człowiek ten jak dudy. Ern. 1346.
Miękki, bez własnego zdania, zrobisz z nim co zechcesz.
4 Nie wie, w jakie dudy dąć.
Nie wie, do czego się ma zabrać, co począć.
5 Wszyscy dudy (dudki) w miech.
....Jako mówią: wszyscy dudy w miech. Piek. Boh. Wszyscy cyt, wszyscy dudy w miechy. Pot. Arg.
T. j. wszyscy umilkli, uciszyli się, zaprzestali gry.
Dudy (miejscowość).
Weselej byłoby, kiedyby były Dudy.
Trzyprztycki (Co nowego abo dwór) opowiada, iż jest to odpowiedź pewnego dworzanina dana królowi przy uczcie (wydanej przez księżnę Jarosławską na cześć króla, wracającego po zwycięstwie nad turkami), gdy tenże do wesołej i ochoczej zabawy zapraszał. Dwuznaczna ta odpowiedź, gdyż dworzanin miał na myśli Dudy, starostwo na Litwie, a nie instrument muzyczny, miała sprawić, iż król starostwo przyobiecał. Por. u Lipińskiego (Bibl. warsz. 1852, IV, 269) i u Darowskiego (str. 131), który w wykładzie tym wytyka sprzeczności historyczne i uważa go za bajkę.
Dukat.
1 Dukat (choć) mały, ale ważny.
2 Dukat ważny na młyński kamień.
3 Dukat w dukat, jak rybie oko.
Nowiuteńkie, błyszczące; jeden jak i drugi.
4 Nie ten bogaty, kto ma dukaty.
Dumny.
1 Dumny jak lew.
2 Dumny, jak niemiecki hrabia.
3 Dumny nie przyzna się do swego upokorzenia. — Now. 20.
4 Najlepszy sposób na dumnego — nic nie dbać o niego. — Trotz, p. w. Dumny.
Sposób na dumnego — nie dbać o niego. Now. 91.
Dunaj.
1 Komu się morze udało przepłynąć, może na Dunaju zginąć.
Ob. p. w. Dunajec, N. 1.
2 Nim jeden Dunaj przepłynie, dziesięciu pływaczy zginie.
3 Zajachawszy za Dunaj, już do domu nie dumaj. — Ryś. append; Czel. 488; Lip. G. 60.
Odm. Kiedy pójdziesz za Dunaj, o domu nie dumaj.
Stryjkowski (w Kronice) jako starodawną przypowieść przytacza: przebywszy Dunaj, do domu nie dumaj.
T. j. gdyś tak daleko zabłądził, zawędrował, już się pożegnaj z krajem, jużeś zginął, nie wrócisz już zdrów i bezpieczny do domu.
4 Zginął, jak kozak za Dunajem. — Lip. G. 61.
Przepadł, jak kamień w wodzie, zginął bezpowrotnie, już ojczyzny nie ujrzy.
Dunajec.
1 Komu się zdarzyło ocean przepłynąć, może na Dunajcu zginąć. — Trembecki, w bajce „Lew i Mucha.”
Komu się morze udało przepłynąć, może na Dunajcu zginąć. Now. 34. Morze (wszystkie rzeki) przepłynął, a na Dnnajcu zginął.
Choć Bałtyk przepłynął, może na Dunajcu utonąć. Lip. G. 57. Można i Wisłę przepłynąć, a na Dunajcu zginąć.
2 Lepsze jajca od Dunajca, niżeli od Wisły. — Ryś. cnt. 8; Czel. 488; Lip. G. 59.
Przysłowie nieznanego początku.
Dunin.
Co komin, to Dunin.
Do przysłowia tego dała powód wieś w opoczyńskim, zamieszkała przeważnie przez szlachtę nazwiska Duninów. Sąsiedzi przedrzeźniając przysłowie, powtarzają zło-
