śliwie: Co chałupa, to komin; co kiep, to Dunin. Obszerniej ob. u Darowskiego (str. 19).
Dureń.
1 Dureń durnia poznał i na piwo pozwał.
2 Durniowi z drogi ustąpić: sto dni odpustu.
3 Nie trzeba durniów siać, sami się rodzą. — Przyb. rkp.
4 Poszlij durnia na ryby, to on żab nałapie. — Przyb. rkp.
Poszlij durnia po raki, to ci żab przyniesie. Kolb. VIII. 265.
5 Z durniem ani kupić, ani przedać. — Mas. 254.
Durny.
1 Po czym poznać durnego? Po śmiechu jego.
2 Poszlij durnego, a za nim drugiego.
Dusza. Duszny.
1 A czy já mogę z niego dusze wytrzęść. — Cinć. 5.
Cóż mu mogę zabrać, chyba duszę; nic nie posiada.
2 Bogu duszę (ducha) winien.
Duszę winien Panu Bogu. Petr. 114. Wòn je Bogu dészę winien. Cen. Kasz. 17.
O człowieku obojętym, ni dobrze, ni źle działającym; o kimś, który nic nie zawinił, który się do niczego nie poczuwa.
3 Bóle duszne większe niż cielesne. — Knap. 275; Czel. 26.
4 Choć bez kontusza, ale dzielna (tęga) dusza.
5 Dobra dusza zje bez obrusa.
Odm. Dobry obiad i bez obrusa, kiedy jeno szczera dusza. Ob. p. w. Bursa, N. 2.
6 Dusza mu już wlazła w kolana.
Drży ze strachu, aż kolana mu się trzęsą.
7 Dusza nie suczka, skórką chleba jej nie wyciągniesz.
8 Duszy zguba nie powetowana. — Żegl. II. 69.
9 Gdzie duszy miło, tam ciało rośnie.
10 Harda dusza w ubogim ciele. — Przyb. rkp.
11 Idzie dusza do druha, a trafi do piekła.
12 Jak w pień duszę Pan Bóg wlał. — Gem. I. 50.
Odm. Włożył Bóg duszę, lepiej by w gruszę. — Włożył Bóg duszę, jak w spróchniałą gruszę. — Wsadził Bóg duszę, ni w pień, ni w gruszę.
O człowieku zupełnie bezużytecznym, nikomu na nic nieprzydatnym.
13 Jedna dusza ma być w ciele, a druga w kalecie. — J. Kochan. Fr.
Z Kochanowskiego o duszach już wiecie, Że jedna ma być.... Jagod.
14 Jedną duszą choć pod gruszą.
15 Każda dusza pragnie być w raju, ale nie każdą doń wpuszczają.
16 Każdy ma jedną duszę i tej strzeże.
17 Lepiej chorować na ciele, niż na duszy. — Knap. 439; Ern. 1042; Now. 45; Żup. 29.
18 Lepiej mieć duszę zdrową w chorym ciele, niż chorą w zdrowym. — Knap. 439; Ern. 1042.
Wolę mieć zdrową duszę w chorym ciele,... Ern. 418.
19 Ma duszę na ramieniu. — Dykc. I. 22.
Jest w wielkim strachu.
20 Miejsc rozmaite odmiany nie uleczą dusznej rany. — Knap. 165; Czel. 287.
21 Milej duszy, gdy jedna drugiej ruszy. — Lom. 20.
Milej dusy, jak jedna drugo rusy. Feder. II. 354. Miło duszy, gdy się nad nią druga wzruszy. Żup. 28.
22 Nie wziąwszy na duszu, nie chodzić w kontuszu, — Tyszk. 166.
T. j. w sposób uczciwy, sumienny, nikogo nie krzywdząc — trudno dojść do majątku.
23 On má słomianną duszę. — Cinć. 29.
Bez sumienia, gotów do wszystkiego złego.
24 Otrząśnij się duszo, pójdziesz w nocy kraść. — Gem. I. 104.
25 Pan Bóg duszę wchlusnął, ale nie umusnął.
Ob. p. w. Bóg, N. 323.
26 Pod nędzną siermięgą znajdziesz duszę tęgą.
27 Po zmarłej duszy rado się ruszy. — Cinć. W. 310.
28 Radaby dusza do raju, ale grzechy nie puszczają. — Ryś. cnt. 14.
Radaby dusza do raju, ale jej grzechy nie dają. Now. 85; Kolb. VIII. 266. Chciałaby dusza do raju. Gem. I. 20. Chciałaby dusza do raju, ale jej grzechy przeszkadzają. Trotz, p. w. Raj. Chciałaby dusza do raju, ale grzechy nie puszczają. Petr. 175. — Radaby dusza do nieba, by jako przed grzechami. Knap. 988; Flor. 57; Czel. 15. Radaby dusza do nieba, ale grzechy nie dopuszczą (nie dopuszczają). Żegl. I. 36; Żegl. II. 214. Radaby dusza do nieba, ale ją grzechy nie puszczają. Wójc. Prz. I. 31. Radaby dusza do nieba, ale nie ma co potrzeba. Łysk. 64. Rádbé dészéczka do nieba, ale nimá, co ji potrzeba. Cen. Kasz. 7.
29 Spodziewaj się śmiele, póki dusza w ciele. — Knap. 1079; Czel. 198; Mas. 197.
Pożywajcie śmiele, póki.... Kolb. M. I. 283.
T. j. póki żyjesz, na wszystko bądź przygotowany, i złe i dobre cię jeszcze spotka.
30 Śpi dusza, jak kot w kapuście.
Odm. Śpi dusza w popiele.
O głupim, nierozwiniętym, u którego pojęcia wszelkie są jeszcze uśpione.
31 Włożył Bóg duszę, lepiejby w gruszę.
Ob. N. 12.
Duszny ob. Dusza.
